در تاریخ 9 و 15 فوریه 2021 دو جلسه هم اندیشی در مورد آموزش و پژوهش مهندسی در طول بحران کرونا و پس از آن، برگزارشد.  مدیریت این جلسات هم اندیشی، که با حمایت انجمن آموزش مهندسی آمریکا (ASEE) و به صورت برخط برگزار شد، برعهده دکتر وحید متولی، استاد ایرانی دانشگاه فنی تنسی بود. این برنامه هم اندیشی نه به شکل سخنرانی­های معمول، بلکه به‌صورت تعامل همه­جانبه بین 44 نفر از اساتید دانشکده­های مهندسی دانشگاه­های مختلف ایالات متحده برگزار شد. آقای امیررضا محرابی، دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش مهندسی دانشکده فنی دانشگاه تهران، که تنها دانشجوی شرکت کننده در این جلسات بود، خلاصه ای از مباحث مطرح شده و دستاوردهای آنرا تهیه کرده‌اند، که در ادامه آمده است. مرور این مطالب نشان می دهد که چالش‌های آموزش مهندسی در دوران کرونا، در بسیاری موارد، در ایران و آمریکا مشابه بوده اند.

ساختار جلسات

در ابتدای اولین جلسه پس از یک نظرخواهی عمومی نحوه گروه­بندی اساتید برای تعامل نزدیک­تر بدین شکل برقرارشد که اساتید در 4 دسته زیر قرار گرفتند

1. دانشگاه­هایی که هم دانشکده مهندسی و هم پزشکی دارند و بیش از 200 عضو هیئت‌علمی دارند.

2. دانشگاه­هایی که هم دانشکده مهندسی و هم پزشکی دارند و کم‌تر از 200 عضو هیئت‌علمی دارند.

3. دانشگاه­هایی که فقط دانشکده مهندسی دارند و بیش از 200 عضو هیئت‌علمی دارند.

4. دانشگاه­هایی که فقط دانشکده مهندسی دارند و کم­تر از 200 عضو هیئت‌علمی دارند.

اجزای اصلی جلسات تعاملی بر دو محور اساسی چالش آموزش و چالش پژوهش در دوران همه­گیری کرونا و آموزش از راه­دور بوده است:

سرفصل چالش‌های آموزش را، که در این جلسات مورد بحث قرار گرفت، به‌نحو زیر می‌توان خلاصه کرد:

• توجه دانشجویان به کلاس: مواردی مطرح شد که دانشگاه باوجود حمایت مالی از دانشجویان و استفاده دانشجویان ازاین‌گونه امکانات فیزیکی و مادی، توجه مناسبی به دروس در حین تدریس نداشتند.
• آزمون‌ها: یکی از اساتید دانشگاه ایالتی تگزاس، در خصوص تغییر نمره­دهی، لزوم این تغییر هم برای آینده آموزش و هم برای استفاده و کاربرد این نوع نمره­دهی و آزمون در آموزش از را دور صحبت کردند.
• حجم تمرینات: تغییر محتوای تمرینات و سرفصل­ها و افزایش حجم تمرینات در دانشگاه­ استنفورد، توسط یکی از اساتید موردبحث قرار گرفت.
• جذب به پژوهش: یکی از اساتید دانشگاه UCLA کاهش چشم­گیر ورود دانشجویان آموزش‌دیده به سطح پژوهش‌های  کاربردی در دوران کرونا و لزوم همکاری با دانشکده­های پزشکی موردبحث قراردادند.
• اجرای کارهای پژوهشی: در این بخش یکی از اساتید دانشگاه نیویورک در زمینۀ امکانات لازم برای پژوهش از راه دور و ارتباط با اساتید را مورد بحث و بررسی قرار دادند.

چالش­های مطرح‌شده در سطح پژوهش:

• ایجاد انگیزه در دانشجویان و اعضای هیات‌ علمی
• کمرنگ شدن ماهیت بخش‌های مهندسی، در صورت عدم اقدام به پژوهش و ارتباط موثر، از راه دور
• راهبردهای تخصیص فضا برای پژوهش
• چگونگی تشویق فعالیت‌های بین‌رشته‌ای و تجارب استادان در این زمینه
• ایجاد و تداوم روابط موثر با جامعه و دانشگاه. ایجاد و تداوم روابط با مدیریت، صنعت و اعضای هیات‌ علمی خارجی.
• بهبود نرخ ارسال پیشنهاد برای پژوهش، توسط انگیزه دادن به اعضای هیات‌علمی جوان.
• افزایش الزامات انطباقی، به نحوی که استادان احساس کنند که برای توسعه تحقیقات متعهد اند.
• ایجاد و حفظ روابط بین اساتید و دانشجویان برای تسهیل پژوهش.
• کمک به اساتید برای هدایت سیاست‌های ارتباط در جهت پژوهش­های مشترک خارجی.
• کار- صنعت و ارزیابی ریسک پژوهش.
• چگونگی ایجاد ارتباط بین دانشکده‌های مهندسی و دانشکده‌های پزشکی
• تامین منابع مورد نیاز دانشجویان برای ایجاد هم‌افزایی در پژوهش
• کاستن از موانع اخذ بودجه برای پژوهش (برای تشویق تحقیقات، اهرم‌های زیادی وجود ندارد).
• ایجاد انگیزه و ترغیب افراد از طریق سیستم پاداش کمک به اساتید در کسب بودجه.

نتیجه بحث‌های روز دوم:

• تغییر تعریف کلاس در دانشگاه به محیط تبادل اطلاعات
• برنامه­ریزی برای برقراری ارتباط با صنعت از طریق استفاده از فضای دانشگاهی به محیطی برای تبلور و رشد دانشجویان و فراهم ساختن زیرساخت­های استارتاپ­ها و پژوهش­های علم بنیان.
• برقراری ارتباط بین دانشگاهی برای غنی‌سازی پژوهش­ها.
• ارتباط با دانشکده­های پزشکی به‌منظور شناخت بهتر نیازها در حوزه مدیریت فضای بهداشتی و پژوهش­های علت­یابی و تشخیصی
• توصیه برای افزایش مهارت‌های حرفه­ای مدیران دانشگاه و برقراری آموزش­هایی برای رشد توانایی‌های کارمندان دانشگاه،
• برگزاری جلسات هم‌اندیشی توجیهی برای اساتید درزمینۀ تغییرات ضروری در دانشگاه، به‌منظور شکل­گیری آموزش­های مؤثر در فضای پس از کرونا
• تأمین مالی پروژه­ها و تغییر فضای دانشگاهی به سمت تعامل دانشجویان و صنعت پس از کرونا و تغییر آرام فلسفه بنیادین دانشگاه و دانشگاه­های نسل جدید.
• توجه و تخصیص اساتیدی از هر دانشکده به بحث پژوهش در آموزش مهندسی برای کنترل و مدیریت آینده بحث آموزش و پژوهش و اخذ رتبه مناسب­تر در سیستم ارزشیابی ABET.
• توجه به برقراری جریان مالی برای به‌کارگیری و کمک به دانشجویان در سال­های ابتدایی و از بین بردن تدریجی هزینه­های جاری دانشگاه با صورت‌بندی و عملیاتی نمودن بندهای پیشین و کمک به رشد علمی جامعه.
• همکاری بیشتر با سازمان­های جهانی به‌منظور تبادل تجربه با هیات علمی مهندسی در اتحادیه اروپا و انگلستان، برای ایجاد دریچه تعاملی در حیطه پیمان واشنگتن و ایجاد پایه­هایی برای برقراری سیستم ارتباط و تبادل دانشجویان
• کمک به اساتید مسن برای بهبود سطح تدریس با استفاده از همکاری دانشجویان و دستیاران ماشینی (ربات­های دستیاری).

به نظر می‌رسد که زمان آن رسیده است که در کشور ما نیز جلساتی برای بحث در مورد چالش‌ها و اشتراک دستاوردهای آموزش مهندسی در دوران کرونا و سال‌های بعد از آن، برگزار شود. فرهنگستان علوم، انجمن آموزش مهندسی ایران و کرسی یونسکو در آموزش مهندسی می توانند در این زمینه پیش قدم باشند.