سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در چهارم نوامبر 1946 تأسیس شد و در شانزدهم نوامبر همان سال چهل و شش کشور از جمله ایران اساسنامه آن را امضا کردند. یونسکو در بند اول اساسنامه خود، هدف از تشکیل این سازمان را چنین بیان می‌دارد: "  کمک به استقرار صلح و امنیت از طریق همکاری میان ملت‌ها در زمینه‌های آموزش، علوم و فرهنگ به منظور افزایش احترام همگان به عدالت، حاکمیت قانون، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همه، بدون توجه به تفاوت‌های نژادی، جنسیت، زبان و مذهب، مطابق با منشور ملل متحد".

یونسکو برای اینکه بتواند اهداف خود را در قرن بیست و یکم تحقق بخشد، می‌کوشد چالش‌ها و پیامدهای جهانی شدن را با همه پیچیدگی‌هایش درک نموده و به‌ تعیین راهبردها و خط‌‌مشی‌هایی از مواضع فرارشته‌ای، میان‌رشته‌ای و بین‌فرهنگی بپردازد، به‌گونه‌ای که همگان از دستاوردهای آن بهره‌مند شوند. یونسکو در اجرای رسالت خود و در ارتباط با جامعه بین‌المللی پنج وظیفه اصلی بر عهده دارد:

• آزمایشگاه عقاید: یونسکو به مثابه کانونی فکری به‌عنوان مرکز جهانی مبادله اطلاعات و آزمایشگاه ایده‌ها فعالیت می‌کند و مطالعات آینده‌نگرانه انجام می‌دهد.

• هنجارسازی: یونسکو نقش سازمان معیارگذار و ناظر جهانی را بر عهده دارد و به صورت‌بندی مسائل فکری، هنجاری و اخلاقی از طریق تدوین دستورالعمل‌ها، توصیه‌ها و کنوانسیون‌های بین‌المللی می‌پردازد.

• مرکز مبادلات اطلاعات: یونسکو مانند سایر نهادهای تخصصی نظام ملل متحد، حافظ و امانت‌دار دانش به‌دست آمده در گستره فعالیت‌های خود است و به عنوان مرکز اصلی مبادله اطلاعات در زمینه گردآوری اطلاعات از کشورهای عضو و تبادل و اشاعه برابر و عادلانه در بین آن‌ها فعالیت می‌کند.

• ظرفیت‌سازی: این سازمان از طریق فعالیت‌های آموزشی، علمی و فرهنگی که در کشورهای عضو انجام می‌دهد، تلاش می‌کند تا توان فنی، علمی و انسانی آن‌ها را برای مشارکت فعال در زمینه‌های فعالیت خود و نیز پرکردن شکاف علمی بین کشورهای شمال و جنوب تقویت نماید.

• تسهیل‌کننده همکاری‌های بین‌المللی: یونسکو از طریق دفاتری که در سراسر جهان دارد از توانمندنی لازم برای اجرای برنامه‌هایش در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی برخوردار است. بر این اساس، یونسکو نقش تسهیل‌کننده‌ای در همکاری‌های بین‌المللی دارد و اجرای مؤثر طرح‌ها را تضمین می‌کند.

کمیسیون ملی یونسکو

کمیسیون‌های ملی، نهادهای رابط کشورها با یونسکو در اجرای طرح‌ها و برنامه‌های تصویب‌شده و پیشبرد اهداف و تعهدات بین‌المللی در خصوص اجرای توصیه‌نامه‌ها و کنوانسیون‌ها هستند. در حال حاضر 195 کمیسیون ملی در کشورهای عضو یونسکو در مناطق مختلف جهان فعالیت می‌کنند. کمیسون ملی یونسکو ایران پس از پذیرش عضویت ایران در یونسکو با تصویب مجلس شورای ملی وقت، در سال 1327 تشکیل شد. رسالت اصلی کمیسیون ملی در کشور، تعیین خلأها، تمرکز نیروها بر حوزه‌های اولویت‌دار و بحران‌زای ملی و جهانی و اجتناب از تلاش‌های حاشیه‌ای است. کانون اصلی فعالیت‌ها، مطالعه و بررسی اندیشه‌ها و تبادل اطلاعات و توسعه توان و ظرفیت کشور در زمینه آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات با توجه به معیارهای بین‌المللی است. راهبرد اصلی در هدایت اقدام‌ها موارد زیر است: تقویت ارتباط بین تحقیقات و سیاست‌گذاری‌ها‌، شناسایی و تعیین خط‌‌مشی‌های موفق، توسعه ظرفیت‌های نهادی و انسانی کشور و حساس‌کردن دولت و جامعه نسبت به موضوع‌های مهم و روزآمد جهانی.

آدرس وب‌سایت کمیسیون ملی یونسکو: irunesco.org

کرسی‌های یونسکو

  سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) دارای شبکه‌های تخصصی متعدد است. از جملۀ این شبکه‌‌ها کرسی‌های یونسکو¹و شبکه‌های دانشگاه‌های همزاد² است. این بخش، شامل نهادها و شبکه‌هایی است که تحقیق، تعلیم و توسعه را در آموزش عالی پیرامون یک موضوع خاص در جهان، تشویق و ترویج می‌کند. در حال حاضر یونسکو دارای حدود 700 کرسی (اینجا) و بیش از 60 شبکه دانشگاهی در سرتاسر جهان است. کرسی‌های یونسکو ارگان‌هایی ملی یا منطقه‌ای است که پیرامون یک موضوع خاص علمی فعالیت می‌کنند.

برنامۀ دانشگاه‌های همزاد در سال 1992 آغاز شد. هدف از تشکیل این برنامه مقابله با پدیده فرار مغزها در کشورهای جنوب از طریق توسعه همکاری بین‌دانشگاهی و به‌ اشتراک‌ گذاردن دانش در بین کشورها، بر اساس همبستگی فکری و تفاهم علمی است. برنامه دانشگاه‌های همزاد شامل آموزش، تحقیق و مبادله اطلاعات در بین دانشگاه‌هاست و چارچوبی را برای مبادله اطلاعات در زمینه‌های فعالیت یونسکو یعنی آموزش، علوم طبیعی، علوم اجتماعی و انسانی، فرهنگ، ارتباطات و اطلاعات فراهم می‌‌کند. شرکت‌کنندگان اصلی در این برنامه دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی، انجمن‌های علمی، بنیادها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی، بخش‌های خصوصی و عمومی فعال در حوزه آموزش عالی است. نوع کار دانشگاه‌های همزاد گسترده و متنوع است که از آن میان می‌توان فعالیت‌های پژوهشی، برگزاری جلسات سخنرانی، گردهمایی و کنفرانس در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی، اعزام دانشجو و استاد و تشکیل دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی را نام برد. درحال حاضر یونسکو دارای 60 شبکه دانشگاهی در سرتاسر جهان است.

کرسی‌های یونسکو  که در چارچوب شبکه دانشگاه‌های همزاد قرار می‌گیرد، ارگان‌هایی ملی یا منطقه‌ای است که پیرامون یک موضوع خاص علمی فعالیت می‌کند. یک کرسی یونسکو می‌تواند به‌عنوان واحد جدید آموزشی یا پژوهشی دریک دانشگاه یا نهاد تحقیقاتی درحوزه آموزش عالی برای دوره‌ای سه‌ ساله تشکیل شود. این واحد باید دارای سرپرست و مدیر علمی برجسته در آن حوزه تخصصی، تعدادی پژوهشگر و اعضای هیئت‌علمی متخصص و دانشجو و محقق باشد که به انجام تحقیقات در سطوح عالی آموزشی و پژوهشی بر اساس زمینه فعالیت کرسی بپردازند. در سال 1400، یونسکو دارای 917 کرسی و فراتر از 60 شبکه دانشگاهی در سراسر جهان است. با پیگیری کمیسیون ملی یونسکو تا کنون کرسی‌های زیر در ایران تشکیل شده است:

..

 کرسی‌های یونسکو در ایران:

• کرسی یونسکو در زمینۀ مدیریت، برنامه‌ریزی و تضمین کیفیت در آموزش عالی، در مؤسسۀ پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی (1386)

• کرسی یونسکو در زمینۀ کارآفرینی، در دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران (1388)

• کرسی یونسکو در زمینۀ مدیریت آب و محیط زیست برای شهرهای پایدار، در دانشگاه صنعتی شریف (1390)              

• کرسی یونسکو در زمینه مدیریت بلایای طبیعی در پژوهشکده و مرکز آموزش عالی علمی کاربردی سوانح طبیعی (1393)

• کرسی یونسکو در زمینه بیوفیزیک دیابت در مؤسسه بیوفیزیک و بیوشیمی دانشگاه تهران (1393)

• کرسی یونسکو با عنوان: معلمان به عنوان یادگیرندگان مادام‌العمر (1393)

• کرسی یونسکو در زمینه بازیافت آب در پردیس دانشکده‌های فنی دانشگاه تهران (1393)

• کرسی یونسکو در زمینه آموزش مهندسی، در دانشکدگان فنی دانشگاه تهران (1393)

• کرسی یونسکو در زمینه فضای مجازی و فرهنگ: دو فضایی شدن جهان (1394)      

• کرسی یونسکو در زمینۀ حقوق بشر، صلح و دموکراسی در دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی (1395)

• کرسی یونسکو در زمینه سلامت اجتماعی و توسعه، در دانشگاه تهران (1395)

• کرسی یونسکو در زمینه آموزش و یادگیری الکترونیکی، در مؤسسه آموزش عالی مهر البرز (1395)

• کرسی یونسکو در زمینۀ تاریخ طب سنتی، در فرهنگستان علوم پزشکی ایران (1396)

• کرسی یونسکو در زمینۀ آموزش محیط زیست، در دانشگاه پیام نور (1396)

• کرسی یونسکو در زمینۀ ارتباطات در علم و فناوری، در دانشگاه علامه طباطبایی (1396)

• کرسی یونسکو در زمینه ترویج علم در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور (1398)

• کرسی یونسکو در مخاطرات زمین‌شناختی، پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین‌شناسی (1400)

  
  

  برای آگاهی از اهداف و دامنه فعالیت‌های دیگر کرسی‌های یونسکو در ایران به اینجا مراجعه بفرمایید.

   فهرست کرسی‌های یونسکو درجهان

1iUNESCO Chairs

2iUNITWIN Networks