در بیش از هشت دهه، که از آغاز آموزش عالی دانشگاهی در ایران می‌گذرد، آموزش مهندسی، فراز و فرودهای چندی را پشت‌ سر گذارده است. در چند دهۀ گذشته، رشد جمعیت و افزایش اقبال به‌ آموزش عالی در کشور باعث شد که برای هر فرصت تحصیلی، چند متقاضی وجود داشته باشد. در چنین شرایطی بود که رشد سریع مراکز آموزشی در دستور کار قرار گرفت. این فرایند، چالش‌ چندی را به‌ همراه داشت و سؤال‌هایی را در مورد آموزش و دانش‌آموختگان مهندسی کشور و رابطه آن با بازار کار مهندسی، مطرح کرد:

• سالیانه چه تعداد دانش‌آموخته مهندسی وارد بازار کار کشور می‌‌شود؟
• کیفیت آموزش‌های ارائه شده تا چه حد نیاز صنعت را برآورده می‌کند؟
• نیاز صنعت به‌ دانش‌آموختگان رشته‌های مختلف مهندسی چقدر است؟
• در ۵ سال آینده، صنعت کشور قادر به‌ جذب چه تعداد دانش‌آموخته مهندسی است؟ و …

در کشور ما، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همه ساله آمار آموزش عالی را منتشر می‌کند. این در حالی است که کمتر دیده شده است که وزارتخانه‌های صنعتی، قدرت جذب سالیانه و پیش‌بینی میزان پذیرش ۵ ساله مهندسان در بخش دولتی و خصوصی آن صنعت را اعلام نمایند. آمار و اطلاعات منتشر شده توسط مرکز آمار ایران و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در این مورد چندان راه‌گشا نیستند. به‌ دلیل این نا‌همخوانی، در یکی دو دهه اخیر، برنامه‌ریزی برای گسترش مراکز، رشته‌ها، گرایش‌ها و مقاطع تحصیلی مهندسی، از هماهنگی لازم برخوردار نبوده است. برای شناخت بیشتر شرایط پیش آمده و ارائه راهکارهای اصلاحی، انجمن آموزش مهندسی ایران، مشترکاً با همکاری کرسی یونسکو در آموزش مهندسی، گردآوری، تحلیل و انتشار ادواری اطلاعات مرتبط با آموزش عالی مهندسی و در صورت امکان بازار کار مهندسی کشور را در دستور کار قرار دادند. قدم اول در این فرایند، مستندسازی و ساماندهی آمار سالیانه آموزش مهندسی کشور است. قدم بعدی در این زمینه، دستیابی به‌ اطلاعات بازار کار مهندسی است. متأسفانه ساختار خاصی در ارتباط با شناسایی وضعیت بازار کار مهندسی در کشور وجود ندارد و لازم است سیستمی، با توجه به تجربیات موفق دیگر کشورها، برای دستیابی به‌‌ این دسته از داده‌‌ها، طراحی و به‌ اجرا در آید. کتاب حاضر نتایج پژوهشی را که کرسی یونسکو در آموزش مهندسی در زمینه مستندسازی آموزش مهندسی  انجام داده است را عرضه می‌کند. در این کتاب وضعیت آموزش فنی و مهندسی کشور در سال تحصیلی ۹۵-۹۶ مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این بررسی، به نحو زیر در ۱۰ فصل سامان یافته است:

1. آموزش فنی و مهندسی در ایران
2. برنامه‌های آموزش فنی و مهندسی
3. مراکز آموزش فنی و مهندسی
4. دانشجویان و دانش‌آموختگان فنی و مهندسی
5. اعضای هیأت‌علمی فنی و مهندسی
6. توزیع جغرافیایی آموزش فنی و مهندسی
7. آمار رشته‌های اصلی تحصیلی فنی و مهندسی
8. آموزش برخط فنی و مهندسی
9. آموزش فنی و مهندسی در زیر نظام‌های دیگر
10. پی‌نوشت

چاپ اول کتاب آموزش فنی و مهندسی در ایران، در سال ۱۳۹۹ منتشر شد. به دلیل تقاضاهایی برای دریافت نسخه‌ای از این کتاب و تمام شدن نسخۀ چاپی، نسخۀ الکترونیکی کتاب، در پاییز ۱۴۰۱ در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت.                                                                                         

رئیس کرسی یونسکو در آموزش مهندسی و عضو هیأت مدیره انجمن آموزش مهندسی ایران  

نسخه الکترونیکی این کتاب از اینجا قابل دریافت است.

حسین معماریان

آذر 1401

.....

......