در دورانی که قسمت اعظم آموزش‌های دانشگاهی به صورت برخط و از طریق وب انجام می‌شود، شناسایی آن دسته از  توانایی‌های اینترنت که می‌توانند به‌گونه‌ای، به یادگیری کمک نمایند، از اولویت زیادی برخوردار شده است. اهمیت این امر به ویژه بعد از بحران کرونا، بیش از پیش احساس می‌شود. بسیار اتفاق افتاده که مدرسی برای انتقال مفاهیم و ارتباط با فراگیران نرم افزار یا بستری را انتخاب کرده و بعد از مدتی متوجه شده که ابزار یا ابزارهای کارآمدتری هم وجود داشته، که از آن غافل بوده است. برای رفع این مشکل همه ساله راهنماهای متعددی منتشر می‌شود که در اینجا توانایی‌ها و نحوۀ کاربرد معروف‌ترین آنها را به‌طور خلاصه مرور  می‌کنیم.

«مرکز فناوری‌های یادگیری و عملکرد»، همه ساله فهرستی از ابزارهای برتر موجود در وب را،  که می‌توانند به گونه‌ای به‌یادگیری کمک نمایند، منتشر می‌کند. این اقدام، که از سال 2006 آغاز شده، همه ساله 100 ابزار برتر موجود در وب را، به‌ترتیب اولویت و نقشی که در یادگیری دارند، منتشر می‌کند.  در سال‌های اخیر گزارش‌های سالیانه گسترش یافته و 200 ابزار را شامل می‌شود. انتخاب این ابزارها و اولویت بندی آنها به‌توسط نظرسنجی از متخصصان و خبرگان امر صورت می‌گیرد. به‌عنوان مثال یازدهمین فهرست سالیانه، که در سال 2017 میلادی منتشر شد، با توجه به نظرات 2174 صاحبنظر تنظیم شده بوده است. فهرست کلی ابزارهای موثر در یادگیری دارای سه زیر گروه است که معرف سه بستر متفاوت برای یادگیری است.

•     100 ابزار برتر برای یادگیری و توسعه فردی (ابزارهایی که برای پیشرفت و توسعه فردی به‌کار می‌روند)
•   100 ابزار برتر برای یادگیری حرفه‌ای (ابزارهای مورد استفاده برای کارآموزی، آموزش الکترونیکی برای همکاری اجتماعی و بهبود عملکرد)
•   100 ابزار برتر برای آموزش ( ابزارهای مورد استفاده در آموزش ابتدایی، آموزش متوسطه و آموزش عالی).

نتایج چهاردهمین نظرسنجی سالیانه ابزارهای یادگیری، در اول سپتامبر 2020 منتشر شده است (اینجا). در این گزارش وضعیت ابزارهای موثر در یادگیری فردی، حرفه‌ای و آموزشی، موجود در وب، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و اطلاعات متنوعی، از جمله موارد زیر، در مورد هر یک از این ابزارها، ارایه شده است.

-         نام ابزار

-         شرح مختصری از مشخصات ابزار

-         رتبه از نظر میزان کاربرد در یادگیری

-         میزان کاهش یا افزایش رتبه نسبت به‌سال قبل

-         رتبه ابزار در هر یک از زیر گروه‌های سه گانه یادگیری فردی، حرفه‌ای و آموزشی

-         اطلاعات تکمیلی (با کلیک به روی عنوان ابزار)

در این گزارش همچنین می‌توان با انتخاب فعالیت یادگیری مورد نظر (مثلا تدریس ویدیوئی برخط)، با کلیه ابزارهایی که در این زمینه وجود دارد، آشنا شده و نمونه دلخواه را انتخاب نمود.

مرور اطلاعات آخرین گزارش منتشر شده توسط این موسسه نشان می‌دهد که  در سال2020، همانند سال قبل از آن، یوتیوب رتبه اول را به‌خود اختصاص داده است. در این سال، نرم افزار زوم، با 8 پله ارتقا، رتبه دوم را کسب کرده است. 

جهش زوم به رتبه دوم بیش از همه مدیون بحران آموزشی ناشی از کروناست. در جدول زیر وضعیت 10 ابزار برتر سال 2020 آمده است. نام و رتبه 190 ابزار موثر در یادگیری دیگری که در وب عرضه شده، ازاینجا قابل دستیابی است. در بخش‌های دیگر این گزارش، اطلاعات 200 ابزار برتر یادگیری موجود در وب به صورت‌های مختلفی عرضه و یا تحلیل شده اند. 

ابزارهای مشابه دیگری نیز توسط دانشگاه ها و دیگر مراکز مرتبط با یادگیری، پیشنهاد شده است. به‌عنوان یک مثال در این مورد می‌توان «راهنمای ارتباط دیجیتال» را، که توسط دانشگاه تورنتو عرضه شده است، نام برد (اینجا). در راهنمای ارتباط دیجیتال، با توجه به نوع ارتباط مورد نظر و تعداد شرکت کنندگان آن، ابزارهای مناسب معرفی شده اند.

حسین معماریان، مهرماه 1399