ورود به حساب کاربری
آموزش مهارت‌های ارتباطی
ارتباط تنها انتقال ایده‌ها و اطلاعات از یک نقطه به نقطۀ دیگر نیست. بلکه ارسال اطلاعات و مفاهیم به‌گونه‌ای است که مخاطب بتواند آن را درک کند. برای رسیدن به این هدف، علاوه بر انتخاب روش مناسب برای برقراری ارتباط، باید پیام خود را به‌گونه‌ای سامان دهیم که گیرنده در کمترین زمان و به‌سهولت مقصود ما را دریابد و امکان بدفهمی پیغام، به‌حداقل برسد. در دنیای معاصر، برخلاف گذشته، فعالیت‌ها و دستاوردهای مهندسی حاصل کار جمعی است. کار‌گروهی موفق، مستلزم برقراری ارتباط مؤثر است. ارتباطات مهندسی به‌چهار صورت کلی شفاهی، نوشتاری، الکترونیکی و تصویری انجام می‌شوند. صرف‌نظر از اینکه چه روش ارتباطی را به‌کار می‌گیریم، باید نکات کلیدی زیر را همواره در نظر داشته باشیم:
- به محتوای پیغام خود بیاندیشیم؛
- از رسانۀ مناسب برای ارتباط استفاده کنیم؛
- از زبان قابل فهم توسط مخاطبان استفاده کنیم؛
- سابقه‌ای از ارتباطات مهم خود را نگهداریم؛
- گزیده گو باشیم، چون وقت طلا است.
ارتباط شفاهی: کلید یک ارتباط موفق، سامان دادن یک پیغام شفاف، با استفاده از واژه‌های به جا و مؤثر، و ارسال آن به‌مخاطب، با مناسب‌ترین روش است. بررسی‌ها نشان داده است که بیش از نیمی از اطلاعاتی که ما از افراد دیگر دریافت می‌کنیم، توسط زبان غیرشفاهی است، که ما آنرا با نام کلی زبان بدن معرفی می‌کنیم. نحوۀ لباس پوشیدن، رفتار و اشارات، تنها قسمت کوچکی از ابزارهای موجود در گسترۀ پیچیدۀ ارتباطات غیرکلامی‌اند، که ما ناخوداگاه برای بیان خویش، به کار می‌بریم، و به این ترتیب اطلاعاتی فراتر از آنچه مورد نظرمان است را به‌‌دیگران منتقل می‌کنیم. برای دستیابی به توانایی ارتباط شفاهی مؤثر، باید پاسخ سؤالات زیر در اختیار دانشجویان مهندسی قرار داده شود: انواع ارتباطات مهندسی کدامند؟ زبان بدن یعنی چه؟ اصول شرکت مؤثر در جلسات چیست؟ رفتار مناسب در برخوردها کدامست؟ با مخاطبان نا‌آرام چگونه باید رفتار کرد؟ چگونه می‌توان یک سخنرانی موفق در مکان‌های عمومی یا مجامع علمی داشت؟ قواعد ارتباط مؤثر در یک نظام بین‌المللی چیست؟
ارتباط الکترونیکی: کمتر کسی از ما قادر است خود را در مورد نوآوری‌هایی که در عرصۀ ارتباطات الکترونیکی عرضه می‌شود، به‌طورکامل به‌روز نگاه دارد. امروزه تلفن‌های همراه پیشرفته، ارتباط اطلاعاتی ما را در همۀ زمینه‌های صوتی، تصویری و نوشتاری امکان‌پذیر کرده‌اند. این دستگاه‌های مدرن بسیار فراتر از این، می‌توانند نقش یک رایانۀ کامل را بازی کنند. شاید نتوان مرزی برای این تغییرات شگرف در نظر‌گرفت، ولی دور نخواهد بود که تلفن‌های همراه به عنوان ابزاری کارآمد برای آموزش از راه دور، به‌طور وسیعی به کار گرفته شوند. درعصر ارتباطات، وسایلی چون تلفن ثابت، تلفن همراه و نمابر، دسترسی فوری ما را به نقاط دور و نزدیک امکان‌پذیر می‌کنند. پست الکترونی و اینترنت نیز انتقال سهل کلمات، تصاویر و صدا را به‌اقصی نقاط جهان، امکان‌پذیر کرده‌اند. باید توجه داشت که استفاده از این ابزارهای ارتباطی به‌تنهایی نمی‌تواند تضمین‌کنندۀ یک ارتباط موفق باشد. درست مثل اینکه در اختیار داشتن وسایل آشپزی مدرن نمی‌تواند یک آشپز خوب را بسازد. دانشجویان مهندسی برای برقراری ارتباط الکترونیکی مؤثر باید توانایی پاسخگویی به سؤالات زیر را پیدا نمایند: داشتن تماس با تلفن همراه و ارسال پیامک چه قواعدی دارد؟ ارتباط با رایانه و نامه‌های الکترونیکی را چگونه باید سامان داد؟ اخلاق الکترونیکی یعنی چه؟ از عواطف الکترونیکی چه می‌دانیم؟ یک کنفرانس ویدیویی را چگونه باید ترتیب داد؟ به‌‌چه صورتی وبگاه خود را سامان دهیم؟ روش مؤثر استفاده از وسایل و نرم‌افزارهای کمک آموزشی الکترونیکی، به ویژه پاورپوینت، چیست؟ مسائل حقوقی، که در ارتباط‌های الکترونیکی ایجاد می شوند، کدامند؟
ارتباط نوشتاری: یکی از فعالیت‌های رایج یک دانش‌آموختۀ مهندسی، تهیۀ اسناد فنی‌ست. نامه‌ها، یادداشت‌ها، نامۀ الکترونیکی، پایان‌نامه‌ها و گزارش‌ها، نمونه‌هایی از اسناد فنی هستند. این نوشته‌ها، با ترتیبی خاص و بهصورت واضحی، واقعیت‌های مربوط بهیک مسئله را ارائه می‌دهند. گزارش‌ها نمونه‌هایی از اسناد فنی هستند که از تنوع و پیچیدگی بیشتری برخوردارند. در این‌گونه نوشته‌ها، هرجا که لازم باشد از نمودارها و تصویرها نیز برای گویا‌تر‌شدن مطلب، کمک گرفته می‌شود. نگارش مطالب فنی از یک سو هنری است که محتاج استعداد خاصی است و از سوی دیگر فنی است که می‌توان آن را فراگرفت. اگر سامان دادن یک پیغام را به ساختن یک دیوار تشبیه کنیم، شکل نهایی پیغام تنها به کلمات (یعنی آجرهای دیوار) بستگی ندارد، بلکه به نحوه‌ای که آنها را در کنار هم قرارداده‌ایم (یعنی روش ساختن دیوار) نیز وابسته است. و این چیزی جز استفاده از زبان پالایش‌یافته در محاوره و کاربرد صحیح دستور زبان و قواعد نقطه‌گذاری و املای صحیح لغات در مکاتبات، نیست. با به‌کارگیری صحیح قواعد نگارش، اطمینان بیشتری به درک مطالب توسط مخاطب خواهیم داشت. از سویی، این احساس نیز در مخاطبان تقویت می‌شود که پیغام ما بهدقت و با حوصله تهیه و یا نگاشته شده است. در نگارش متون باید به دو وجه دستور زبان و نقطه‌گذاری توجه ویژه‌ای مبذول شود. کسب مهارت در ارتباط نوشتاری دانشجویان مهندسی را قادر به پاسخگویی به سؤالات زیر می‌کند: اسناد فنی کدامند؟ روش صحیح نگارش یادداشت، نامه و نامۀ الکترونیکی کدامست؟ یک گزارش فنی رسمی از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟ مراحل نگارش و تدوین یک گزارش چیست؟ گزارش‌های دانشجویی را چگونه سامان دهیم؟ پایان‌نامه‌های دانشگاهی چه ساختاری دارند؟ عملیات آزمایشگاهی را چگونه باید گزارش کرد؟
ارتباط تصویری: فعالیت‌های مهندسی اغلب با طراحی وسایل و قطعه‌ها و فرایندها، همراه است. کمتر نوشته‌ای قادر است جزییات نقشۀ یک ساختمان یا طرح یک قطعه را، بهدقت منتقل کند. شکل‌ها و روابط پیچیده را اغلب بهصورت واضح‌تری می‌توان با روش‌های تصویری نشان داد. تهیه شکل‌ها مناسب، همانند نگارش مطالب، از قواعد خاصی طبعیت می‌کند. یک کار تصویری خوب، حاصل خلاقیت تهیه‌کنندۀ آن است و بهیک اثر هنری نزدیک می‌شود. برای تبحر در ارتباط تصویری، دانشجویان مهندسی باید در طول دورۀ کارشناسی توانایی پاسخگویی به‌سؤالات زیر را پیدا کنند: روش صحیح سامان دادن شکل‌ها، نمودارها و جدول‌ها چیست؟ محاسبات مهندسی را چگونه عرضه کنیم؟ نمودارهای سه بعدی را چگونه تهیه کنیم؟ تصاویر پرسپکتیو و ایزومتریک چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟ تصاویر عمود برهم و نیمرخ‌ها چگونه تهیه می‌شوند؟ قواعد رسم طرح‌ها چیست؟ اندازه‌گذاری نقشه‌ها و اشکال چگونه است؟ طراحی به کمک رایانه چه ویژگی‌هایی دارد؟
داشتن مهارت‌های ارتباطی دانش‌آموختگان، از جمله مواردی است که در ارزشیابی برنامه‌های آموزش مهندسی نیز مورد توجه خاص قرار می‌گیرد. برای کسب مهارت در زمینه‌های مختلف ارتباطی، دانشجویان باید به صورت‌های مختلف آنها را در طول دورۀ تحصیل خود، تمرین نمایند تا به تبحر لازم در مورد آنها نایل شوند. این وظیفۀ آموزشگران مهندسی است که ضمن آموزش روش صحیح استفاده از ابزارهای ارتباطی، فرصت تمرین آنها را در درس‌های خود فراهم آورند. دانشجویان می‌توانند اطلاعات بیشتر در این زمینه‌ها را از منابع متنوع موجود؛ و از جمله از فصل‌های 4 الی 8 کتب حرفۀ مهندسی، انتشارات دانشگاه تهران، به‌‌دست آورند.
ح. م.، شهریور 1392
فایل pdf این متن، از لینک مقابل قابل دریافت است. | .png) |
