..

1. تأسیس انجمن آموزش مهندسی ایران (1388)

نظام آموزش مهندسی از مهم‌ترین عناصر پیشرفت و توسعه جوامع محسوب می‌شود و لازم است وظایف آن به‌صورت مستمر و همگام با پیشرفت‌های جهانی درحوزه‌های مرتبط با علم و فناوری، بازبینی و باز تعریف شود. این امر در کشورهای توسعه‌یافته، سال‌ها است که به‌صورت بسیار ریشه‌دار و عمیق؛ و با برگزاری کنفرانس‌ها، کارگاه‌های آموزشی، انتشار مجلات علمی و کتب تخصصی متعدد، پیگیری می‌شود. انجمن آموزش مهندسی ایران با هدف گسترش و ارتقاء علمی آموزش مهندسی در ایران و توسعه کیفی نیروهای متخصص و بهبود بخشیدن به‌امور آموزشی و پژوهشی در زمینه‌های مختلف مهندسی، با وظایف زیر در سال 1388 تأسیس گردید:

• انجام تحقیقات علمی و فرهنگی در سطح ملی و بین­‌المللی با محققان و متخصصانی که به‌گونه‌ای با آموزش مهندسی سر و کار دارند.
• همکاری با نهادهای اجرایی، آموزشی و پژوهشی در زمینۀ ارزیابی و بازنگری و اجرای طرح‌ها و برنامه‌های مربوط به‌امور آموزش و پژوهش در زمینۀ علمی موضوع فعالیت انجمن.
• ترغیب و تشویق پژوهشگران و تجلیل از محققان و استادان ممتاز در عرصۀ آموزش مهندسی.
• ارائه خدمات فنی، آموزشی و پژوهشی.
• برگزاری گردهمایی‌های علمی در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی.
• انتشار کتب و نشریات علمی.

اعضای هیأت‌علمی دانشگاها، کارشناسان شاغل به‌حرفه مهندسی و دانشجویان علاقمند به‌آموزش مهندسی می‌توانند با عضویت در این انجمن، و مشارکت در فعالیت‌های آن، از جمله ارائه مقاله، شرکت در گروه‌های تخصصی، و یا شرکت در کنفرانس‌های آموزش مهندسی، نقشی درخور در ارتقاء آموزش مهندسی کشور داشته باشند. اطلاعات بیشتر در مورد فعالیت‌های انجمن در وبگاه آن (isee.ir) در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد. گسترش سریع فعالیت‌های انجمن در چند سال اخیر باعث شد که در رتبه‌بندی کمیسیون انجمن‌های علمی ایران در سال 1397، به رتبۀ A ارتقا یابد.

..

2. برگزاری کنفرانس‌های آموزش مهندسی (1388)

از جمله فعالیت‌های انجمن آموزش مهندسی ایران برگزاری کنفرانس‌های دو سالانه آموزش مهندسی است. در این کنفرانس‌ها، که دوره‌های اخیر آن به‌صورت بین‌المللی برگزار می‌شود، مسائل مختلف مرتبط با آموزش مهندسی کشور مطرح و به‌بحث گذارده می‌شود. پنج کنفرانس آموزش مهندسی ایران به ترتیب در دانشکده فنی دانشگاه تهران (1388)، دانشگاه صنعتی اصفهان (1390)، دانشگاه صنعتی شریف (1392)، دانشگاه شیراز (1394)، دانشگاه صنعتی خواجه نصیر طوسی (1396)، برگزار شده است. ششمین کنفرانس آموزش مهندسی در آبان ماه 1398 در دانشگاه مشهد برگزار خواهد شد (https://iicee2019.um.ac.ir). کلیه مقالات و اسناد کنفرانس‌های برگزار شده، از طریق وبگاه انجمن آموزش مهندسی ایران قابل دستیابی است (isee.ir).

3. تأسیس مؤسسه ارزشیابی آموزش مهندسی ایران (1390)

به‌دنبال تأسیس انجمن آموزش مهندسی ایران، یکی از اولین اقداماتی که در دستور کار قرار گرفت تأسیس مرکزی برای ارزشیابی و اعتبارسنجی آموزش مهندسی کشور بود. مؤسسه ارزشیابی آموزش مهندسی ایران در سال 1390 به‌همت انجمن آموزش مهندسی ایران، و با همکاری فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، به‌ثبت رسید. این مؤسسه تشکلی غیردولتی، غیرتجاری؛ غیرسیاسی و غیرانتفاعی؛ متشکل از افراد حقیقی، انجمن‌ها و مراکز دارای اهداف آموزشی و علمی است، که برای نیل به‌‌هدف‌های زیر تأسیس شده است:

• ارزشیابی و اعتباربخشی نسبت به‌کیفیت آموزش مهندسی در تمام ارکان نظام آموزش مهندسی؛ نظیر برنامه، تجهیزات، ابزارگان، فضا و مکان، هیأت‌علمی و سایر عواملی که در کیفیت آموزش مهندسی مؤثر هستند.
• اطمینان‌بخشی و اعتباردهی آموزش مهندسی به‌ویژه برونداد برنامۀ دوره‌های کارشناسی مهندسی، برای ایجاد اطمینان نسبت به‌صلاحیت دانش‌آموختگان جهت ورود به‌فعالیت‌های حرفه‌ای و نیز ادامه تحصیل.
• ایجاد زمینه‌های لازم برای ارتقای کیفیت آموزش مهندسی.

 اطلاعات بیشتر در مورد فعالیت‌های مؤسسه ارزشیابی آموزش مهندسی ایران، از وبگاه آن قابل دستیابی است (iaiee.ir).

..

4. تأسیس کرسی یونسکو در آموزش مهندسی (1390)

در چند دهه اخیر، و به‌‌دنبال عرضۀ روش‌ها، فرایندها و ابزارهای جدید آموزشی در سطح جهان، آموزش مهندسی نیز به‌‌سرعت متحول شده و پژوهش‌های مرتبط با آن نیز، به‌‌طور وسیعی گسترش یافته است. در چنین شرایطی، آگاهی از تازه‌ترین دستاوردهای جهانی، در زمینۀ آموزش مهندسی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پیشنهاد تأسیس کرسی یونسکو در آموزش مهندسی در اردیبهشت 1389 تدوین گردید. این کرسی در سال 1390 به‌تصویب یونسکو رسید و در ششم اردیبهشت 1393 با حضور مدیر کل سازمان جهانی یونسکو و ریاست دانشگاه تهران، به‌‌طور رسمی افتتاح گردید. هدف این کرسی ایجاد سیستمی منسجم برای پژوهش، آموزش و بازآموزی، اطلاع‌رسانی، مستند‌سازی در زمینه آموزش مهندسی و تسهیل همکاری بین مراکز علمی و پژوهشگران طراز اول جهانی با اعضای هیأت‌علمی پردیس دانشکده‌های فنی، دانشگاه تهران و دیگر مراکز آموزش عالی کشور و همچنین مراکز آموزش مهندسی در کشورهای منطقه و فراتر از آن است. اطلاعات بیشتر در مورد فعالیت‌های کرسی یونسکو درآموزش مهندسی در وبگاه آن آمده است (ucee.ut.ac.ir).

5. انتشار اولین کتاب در زمینۀ آموزش مهندسی به‌ زبان فارسی (1391)

به‌دنبال پیشرفت‌های شگرفی که در دهه‌های اخیر در مهندسی صورت گرفته، آموزش آن نیز متحول گشته و تأکید آن بر دستاوردهای آموزش، یعنی توانایی‌های دانشجویان بعد از فراغت از تحصیل، متمرکز شده است. دانش‌آموختگان مهندسی باید چه دانش‌ها، مهارت‌ها و نگرشی‌هایی داشته باشند و قادر به‌انجام چه‌کارهایی باشند؟ و چگونه می‌توان مطمئن شد، که به‌این توانایی‌ها دست‌یافته‌اند؟ این‌ها پرسش‌های اساسی در آموزش مهندسی در طی چند دهه گذشته بوده است. کوشش‌هایی که برای پاسخ به ‌این پرسش‌ها صورت گرفته، منجر به ‌تغییرات زیادی در آموزش مهندسی شده است. هدف کتاب «نوآوری در آموزش مهندسی» پاسخ‌گویی به‌این سؤال‌ها و ارائه روش‌هایی برای بالابردن کیفیت فرایند یاددهی-یادگیری و ارزیابی آموخته‌هاست. این کتاب حاوی مجموعه فعالیت‌هایی است که باید از سطح  طراحی و ارائه یک درس تا یک برنامۀ آموزشی صورت‌ گیرد، تا آموزش عرضه شده از سطح قابل قبولی برخوردار بوده و بتواند در ارزشیابی‌های ملی و بین‌المللی موفق باشد وجایگاه جهانی شایسته‌ای را کسب کند. چهارده فصل این کتاب در چهار بخش: تدارک آموزش، تدریس و یادگیری، ارزشیابی آموزشی و  برنامه‌ریزی آموزشی، سامان یافته است. چاپ اول کتاب نوآوری در آموزش مهندسی در فروردین 1391، توسط انتشارات دانشگاه تهران، در 439 صفحه، منتشر شد. اطلاعات بیشتر در مورد این کتاب را می‌‌توان از تارنمای (http://ucee.ut.ac.ir/cms/72692) به‌دست آورد.

..

6. طرح توسعه مهارت‌های یاددهی-یادگیری مدرسان مهندسی (1391) 

امروزه، ملاک‌های مشخصی برای آموزش مهندسی استاندارد تدوین شده است. یکی از این ملاک‌ها بر توسعه حرفه‌ای آموزشگران و دست اندرکاران آموزش تأکید دارد. اعضای هیأت‌علمی در طول دوران کار حرفه‌ای خود با تنوعی از چالش‌ها روبرو می‌شوند، که مقابله با آنها نیاز به راهکاری سازمان‌یافته دارد. آزمون و خطا و در مواردی مشورت با اساتید پیش‌کسوت، از رایج‌ترین روش‌های مقابله با این چالش‌ها بوده است. گرچه در گذشته نیز توسعۀ حرفه‌ای اعضای هیأت‌علمی به‌گونه‌ای مطرح بوده است، ولی نیاز به‌این امر به‌طور فزاینده‌ای در دو دهۀ اخیر، افزایش یافته است. هدف این برنامه‌ها، که توسط مراکز آموزش مهندسی و گاه انجمن‌های حرفه‌ای ارائه می‌شود، بهبود مهارت‌های آموزشی، پژوهشی و اجرایی اعضای هیأت‌علمی، به‌منظور کمک به‌ارتقای فرایند یاددهی-یادگیری است. توسعه مهارت‌های یاددهی یادگیری مدرسان مهندسی از جمله مواردی است که توسط مؤسسات ارزشیابی آموزش مهندسی نیز مورد تأکید قرار گرفته است. پیرو اقداماتی که پیشتر در این زمینه در دانشگاه‌های مختلف صورت گرفته بود، کرسی یونسکو در آموزش مهندسی، با همکاری انجمن آموزش مهندسی ایران، از سال‌های آغازین دهه جاری، مجموعه‌ای از کارگاه‌های آموزشی نیم‌روزه و یک دوره آموزشی یک هفته‌ای را، به‌‌منظور توسعۀ مهارت‌های یاددهی-یادگیری اعضای هیأت‌علمی و دستیاران آموزشی طراحی و به‌اجرا در آورده است. اطلاعات بیشتر در مورد این کارگاه‌ها و برنامه‌های آموزشی  را می‌توان از تارنمای (http://ucee.ut.ac.ir/cms/42451) به‌دست آورد.

...

7. ایجاد شاخه‌های انجمن آموزش مهندسی در دانشگاه‌های مختلف (1396)

به‌منظور توسعه فعالیت‌های انجمن آموزش مهندسی در کشور و افزایش مشارکت دانشگاهیان در تحقق اهداف انجمن، از سال 1396 شاخه‌های انجمن در دانشگاه‌های مختلف، تشکیل گردید. برای تشکیل شاخه، لازم است حداقل 15 نفر از اعضای هیأت‌علمی، که عضو انجمن هستند، متقاضی تشکیل آن در یک دانشگاه باشند و فردی را به‌عنوان نماینده، انتخاب نمایند. این 15 نفر، اولین اعضای شاخه محسوب می‌شوند. هدف اصلی ایجاد شاخه در یک دانشگاه، افزایش انگیزه و بهره‌برداری از مشارکت حداکثری اعضای انجمن در گسترۀ ملی، به‌منظور افزایش کمّی و ارتقای کیفیت فعالیت‌های انجمن در تراز جهانی است. از جمله وظایف شاخه، برگزاری گردهمایی‌های علمی و کارگاه‌های آموزشی، انجام پروژه‌های پژوهشی و عضو‌گیری برای انجمن است. اولین شاخۀ انجمن آموزش مهندسی ایران در تاریخ 1396 در دانشگاه شیراز تأسیس گردید. به‌دنبال آن شاخه‌های انجمن در دانشگاه صنعتی امیرکبیر (1396)، دانشگاه صنعتی خواجه نصیر (1397)، دانشگاه علم و صنعت ایران (1397)، دانشگاه تهران (1397) دانشگاه صنعتی شریف (1398) و دانشگاه صنعتی اصفهان (1398) آغاز به‌کار کردند. اطلاعات مربوط به شاخه‌های انجمن آموزش مهندسی ایران از وبگاه آن قابل دستیابی است (isee.ir).

8. طراحی و اجرای اولین درس تحصیلات تکمیلی «آموزش مهندسی» (1397)

به‌منظور آموزش آن دسته از دانشجویان دکتری و محققین پسادکتری  مهندسی، که هیأت‌علمی شدن و تدریس را به‌عنوان حرفۀ آتی خود درنظر گرفته‌اند، درس تحصیلات تکمیلی «آموزش مهندسی»، توسط کرسی یونسکو در آموزش مهندسی، طراحی و به اجرا گذارده شد. هدف این درس، آموزش پیشرفت‌های جدید در زمینۀ یاددهی-یادگیری و نحوۀ آماده شدن برای تدریس، ارایه درس و ارزیابی میزان یادگیری، است. فعالیت‌های این درس به‌صورت تلفیقی از ارائه مطالب نظری و کارگاه‌های ارائۀ عملی آموخته‌هاست. برای این درس یک کتاب درسی نیز تألیف گردیده و توسط انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده است. افرادی که این درس را با موفقیت پشت سر بگذارند قادر خواهند بود: الف) مطالب درسی را با تأکید بر روش‌های دانشجو محور تهیه و عرضه کنند، ب) میزان دستیابی دانشجویان به‌هدف‌های یادگیری درس و دستاوردهای برنامه را ارزیابی نمایند، ج) یک درس یا برنامه آموزشی را با استفاده از یکی از الگوهای شناخته شده، طراحی و یا بازنگری نمایند. اطلاعات بیشتر در مورد این درس، سرفصل‌ها و نحوۀ ارایه آن، از طریق تارنمای (http://ucee.ut.ac.ir/cms/42421)، قابل دستیابی است. درس تحصیلات تکمیلی «آموزش مهندسی»، برای اولین بار در نیمسال دوم سال تحصیلی 98-97، در دانشکده فنی دانشگاه تهران، ارائه گردید.

9. عقد تفاهم‌نامه و قرارداد با وزارت عتف، برای ارزشیابی برنامه‌های آموزش مهندسی (1398)

نظر به‌اهمیت ارزشیابی برنامه‌های آموزشی کشور، تفاهم‌نامه‌ای بین وزارت علوم تحقیقات و فناوری و مؤسسه ارزشیابی آموزش  مهندسی ایران، برای ارزشیابی برنامه‌های آموزش مهندسی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور به‌امضاء رسید. موضوع این تفاهم‌نامه شناسایی نقاط قوت و ضعف آموزش مهندسی در مقطع کارشناسی؛ و برای حصول اطمینان از صلاحیت حرفه‌ای دانش‌آموختگان و همچنین کمک به ارتقاء و تضمین کیفیت آموزش، از طریق تشویق به نوآوری و تسهیل برنامه‌ریزی‌های راهبردی مورد نیاز در مهندسی، فناوری و علوم کاربردی است. اقداماتی که در این زمینه توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری صورت خواهد گرفت عبارتند از تنظیم و ابلاغ سیاست‌های تشویقی برای انجام ارزشیابی برنامه‌های آموزشی و نیز کمک به‌تشکیل مراکز ارزیابی کیفیت دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی. اقدام دیگر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عقد قرارداد با موسسۀ ارزشیابی آموزش مهندسی ایران، برای ارزیابی درونی چند برنامه آموزشی مهندسی، به‌صورت آزمایشی، در چند دانشگاه و رشته منتخب است. جزئیات بیشتر در مورد این تفاهم‌نامه از وبگاه (http://iaiee.ir/)،  قابل دستیابی است.

..

10. طراحی، تصویب و برگزاری اولین دوره «کارشناسی ارشد آموزش مهندسی» (1398)

هدف دورۀ «کارشناسی‌ارشد آموزش مهندسی»، تربیت کارشناسان کارآزموده و دارای صلاحیت در امر آموزش، برای دانشگاه و صنعت است. دانش‌‌آموختگان این دوره از توانایی‌های زیر برخوردار می‌شوند:

• برنامه‌ریزی آموزش مهندسی در دانشگاه و صنعت
• ساماندهی، مدیریت و نظارت بر اجرای بایسته برنامه‌های آموزشی
• مستند‌سازی و مدیریت اطلاعات آموزش مهندسی
• کنترل کیفیت برنامه‌های آموزش مهندسی

دانش‌آموختگان این دوره می‌توانند، با ‌عنوان «کارشناس آموزش مهندسی»، در مراکز آموزش عالی و صنعت، امور مربوط به‌برنامه‌ریزی، ساماندهی، هدایت اجرا، ارزیابی و مستندسازی برنامه‌های آموزشی را انجام دهند. از دیگر توانایی‌های این دانش‌آموختگان، انجام پژوهش‌های سازمان‌یافته در مورد چالش‌های آموزش مهندسی، در دانشگاه‌ها و صنعت کشور است. این کارشناسان همچنین به‌عنوان رابط و تسهیل‌کننده‌ای کارآمد، بین دانشجویان، اعضای هیأت‌علمی، کارکنان اداری و مرکز آموزشی، عمل خواهند نمود. آن دسته از دانش‌آموختگان کارشناسی مهندسی، علاقمند به‌وجوه مختلف آموزش، و پژوهش در زمینۀ آموزش، گزینه‌‌های مناسبی برای گذراندن این دوره کارشناسی‌ارشد هستند. برنامه کارشناسی‌ارشد آموزش مهندسی در سال 1395 توسط کرسی یونسکو  در آموزش مهندسی طراحی و پس از تأیید دانشگاه تهران در 1396/03/21، مورد تأیید شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و آموزش عالی نیز قرار گرفت. اولین دوره کارشناسی‌ارشد آموزش مهندسی، از مهرماه 1398، در دانشکدۀ فنی دانشگاه تهران به‌‌اجرا درخواهد آمد. برنامۀ مصوب این دوره آموزشی را می‌توان از تارنمای (http://ucee.ut.ac.ir/cms/42420)، به‌دست آورد.

دکتر حسین معماریان، شهریور 1398
...

فایل pdf این متن، از لینک مقابل قابل دریافت است.