امروزه، به هرسو نگاه کنیم و به‌هرکجا که برویم، آثاری از خلاقیت‌های مهندسان را مشاهده خواهیم کرد. مهندسی چیست؟ و مهندس کیست، که اینگونه چهرۀ دنیای ما را عوض کرده است؟ مهندسان باید چه‌نوع آموزش‌هایی ببینند که چنین توانایی‌هایی پیدا کنند؟ چه‌کنیم که در دوران کار‌حرفه‌ای، مهندس موفقی باشیم؟

     در دوران تحصیل در دانشگاه، دانشجویان در یکی از زمینه‌های مهندسی مهارت‌هایی را به‌دست می‌آورند ولی اغلب کمتر کوششی برای پاسخ‌گویی به پرسش‌های فوق صورت می‌گیرد. به‌زبانی، آموزش دانشگاهی به‌ما فنون، روابط و فرایند‌های یک رشته مهندسی را با جزئیات بسیار می‌آموزد، ولی کمتر آموزشی در مورد نحوۀ به‌کارگیری آنها در دنیای واقعی، ارائه می‌کند. آنچه در این کتاب فراهم آمده، مجموعه‌ای است که مهندسان به‌طور معمول آنها را به‌صورت غریزی، یا با آزمون‌ و خطا و پس از سال‌ها کار حرفه‌ای در صنعت، فرا‌می‌گیرند. کتاب حاضر سعی دارد که مجموعه‌ای از این مهارت‌ها را در اختیار دانشجویان قراردهد. بخش‌هایی از مطالب این کتاب، پس از فارغ‌التحصیلی و در طول فعالیت‌‌های حرفه‌ای نیز به‌کار خواهند آمد.

در سال‌های اخیر، و به‌دنبال ورود حجم زیاد دانش‌آموختگان به بازار کار، گزینۀ صادرات نیروی انسانی متخصص به‌تدریج مورد توجه قرار گرفته است. درصورتی‌که هر یک از دانش‌آموختگان مهندسی بخواهند برای مدتی در یک کشور خارجی مشغول به‌کار شوند، یا ادامه تحصیل دهند، لازم است تا زبان کم و بیش جهانی حرفۀ مهندسی را بیاموزند، و به بیانی دیگر، با قواعد بازی در حرفۀ مهندسی، آشنا شوند.

دنیایی را که در آن زندگی می­‌کنیم، عصر ارتباطات نام داده‌اند. بسیاری از ما داشتن یک رایانۀ پرسرعت مملو از اطلاعات یا یک تلفن همراه دارای توانایی‌های متنوع را نشانه‌هایی از همراهی با دنیای جدید می‌دانیم. در صورتی که واقعیت چنین نیست و تنها در اختیار داشتن ابزارها و ماشین‌های پیشرفته ما را رهرو دنیای جدید نمی‌سازد. سال‌ها پیش و در طی انقلاب صنعتی، ما نیز ماشین‌هایی برای تولید محصولات صنعتی وارد کردیم. براساس یک بر‌آورد تعداد دستگاه‌ها و ماشین‌های نساجی وارد شده به ایران در آن سال‌ها چند برابر ماشین‌هایی بوده که به کشور بلژیک وارد شد، ولی آیا می‌توانیم میزان صنعتی شدن بلژیک را با ایران مقایسه کنیم؟ 

برای ورود به دنیای جدید، و قبل از تعویض چرتکه‌هایمان با رایانه، باید نگاه و رفتارمان را با شرایط دنیای جدید منطبق بکنیم و به‌زبان دیگر باید کوشش کنیم در فضای دنیای جدید، تنفس کنیم. کتاب حاضر سعی دارد تا گوشه‌ای از ملزومات تحصیل و کار در دنیای جدید را بشناساند. باید توجه داشت که برخی از الزامات دنیای جدید ممکن است خوشایند ما و سازگار با پیشینه غنی فرهنگی ما نباشد. در چنین شرایطی باید با بهینه‌سازی رفتارمان، ضمن حفظ هویت مثبت ملی و عقیدتی، شرایط دستیابی به اهداف حرفه‌ای را، در دنیای جدید مهیا کنیم.

         کتاب حرفۀ مهندسی، در 5 بخش و 19 فصل مستقل، تدوین شده است. در بخش اول، که به آموزش مهندسی اختصاص یافته است؛ به دنبال تعریف مهندس و مهندسی، مروری بر آموزش مهندسی در ایران خواهیم داشت، و با الفبای موفقیت یک دانشجوی مهندسی، آشنا خواهیم شد. در پایان بخش اول، نحوۀ صحیح نگارش زبان فارسی را، که یکی از کلیدهای موفقیت در حین تحصیل و کار حرفه‌ای است، مرور خواهیم کرد.

        بخش دوم کتاب به ارتباطات مهندسی می‌پردازد. در دنیای اطلاعات، یکی از رمزهای پیشرفت هر فرد، و به‌ویژه مهندسان، توانایی ارتباط مؤثر با دیگران است. در دنیای جدید، ارتباطات به‌صورت‌های مختلفی چون ارتباط شفاهی، الکترونیکی، نوشتاری و تصویری انجام شده و هر یک از قواعد خاصی تبعیت می‌کنند.

بخش سوم به آماده شدن برای ورود به بازار کار مهندسی اختصاص یافته و به‌پرسش‌های زیر پاسخ می دهد: چگونه می‌توان در مصاحبه‌های استخدامی موفق‌شد؟، پس از آغاز به‌کار، چگونه باید با مدیران، همکاران، کارفرمایان یا مشتری‌ها، رفتار کنیم؟ اخلاق مهندسی چیست و به چه صورتی باید، در طول کار حرفه‌ای خود، به آن عمل کنیم؟

در بخش چهارم این کتاب، که به پژوهش در مهندسی اختصاص یافته است، ابتدا با نحوه جست‌و‌جو، دست‌یابی و سامان‌دهی داده‌های موردنیاز پژوهش در کتابخانه، بانک‌های اطلاعاتی و اینترنت و روش ارائۀ نتایج تحقیقات، به‌صورت مقالات پژوهشی آشنا خواهیم شد. در پایان این بخش روش‌های حراست از حاصل پژوهش‌ها و نوآوری‌های مهندسی و اصول مالکیت‌فکری، مورد بحث قرار گرفته است.

مطالب بخش پنجم کتاب درباره عملیات مهندسی است. اوج فعالیت‌های مهندسی، طراحی است. روش مناسب برآورد و تخمین پارامترها؛ فرایند طراحی و ساخت یک وسیله، یک سازه، یا یک فرایند مهندسی؛ روش‌های برنامه‌ریزی و زمان‌بندی پروژه‌های مهندسی؛ جایگاه خطر و ریسک در کارهای مهندسی؛ و روش‌های دستیابی به یک فعالیت ایمن مهندسی؛ مجموعه مطالبی هستند که در بخش پایانی کتاب، مطرح شده‌اند. به پیوست کتاب نیز جدول‌های حاوی داده‌هایی که مهندسان اغلب به آنها نیاز دارند، فراهم آمده است.

خلاصه اینکه، در این کتاب مجموعۀ مفاهیم، مهارت‌ها و نگرش‌هایی که معمولا در دوره‌های مهندسی کشور تدریس نمی‌شوند ولی دانشجویان در خلال تحصیل در دانشگاه؛ و مهندسان درطول کار حرفه‌ای در صنعت، نیاز به دانستن و به‌کاربردن آنها دارند، فراهم آمده است.هدف اصلی این کتاب آشنایی با حرفه مهندسی و مبانی ارتباطات، پژوهش، نگرش خلاقانه،طراحی و برنامه‌ریزی در مهندسی است. امروزه در اغلب دانشگاه‌های بزرگ دنیا درس یا درس‌هایی با محتوای کم و بیش مشابه مطالب کتاب حاضر برای همۀ دوره‌های مهندسی، عرضه می‌شود. اینگونه مطالب در بازآموزی‌های دوران کار‌ حرفه‌ای و آزمون‌های مهندس حرفه‌ای نیز به‌کار گرفته می‌شوند.

فهرست مطالب

بخش 1: آموزش مهندسی

1. مهندس و مهندسی: مهندس کیست؟ مهندسی چیست؟ چگونه در عرصه رقابت، مهندس موفقی باشیم. چالش‌های مهندسی، توسعه پایدار.
2. آموزش مهندسی در ایران: تاریخچه مهندسی، ساختار آموزش مهندسی در ایران، شاخه‌ها و رشته‌های مهندسی.
3. دانشجوی مهندسی: نحوۀ درس خواندن در دانشگاه، مهارت مطالعه، آماده شدن برای امتحان، ارتقاء توانایی‌های فردی.
4. زبان مهندسی: اصول نگارش صحیح واژه‌ها و جملات، دستور خط فارسی، نقطه‌گذاری و ساماندهی متن فارسی، نگارش فرمول‌های ریاضی.

بخش 2: ارتباطات مهندسی

1. ارتباط شفاهی: زبان بدن، رفتار مناسب در برخوردها، اصول شرکت درجلسات، روش ارائۀ سخنرانی، گفتگو با رسانه‌ها.
2. ارتباط الکترونیکی: تماس تلفنی، ارتباط با رایانه، پست الکترونیکی، اینترنت، وسایل کمک آموزشی الکترونیکی، مسائل حقوقی ارتباط الکترونیکی.
3. ارتباط نوشتاری: ساختار و نحوۀ نگارش یادداشت، نامه، اسناد فنی، گزارش‌های رسمی، پایان‌نامه‌ها و گزارش عملیات آزمایشگاهی.
4. ارتباط تصویری: روش تهیه و ارائه جداول، شکل‌ها، نمودارها، نمودارهای سه‌بعدی و محاسبات مهندسی.

بخش 3: بازار کار مهندسی

1. در جستجوی کار: آماده شدن برای کار حرفه‌ای، کاریابی، تهیه درخواست کار، ساختار و محتوی رزومه، مصاحبه استخدامی.
2. مهندس حرفه‌ای: نظام مهندسی، مهندس حرفه‌ای، آزمون مهندس حرفه‌ای، جواز مهندسی، انجمن‌های مهندسی،...
3. اخلاق مهندسی: اصول اخلاق حرفه‌ای، اخلاق خُرد، اخلاق کلان، قوانین اخلاقی؛ رابطه با همکاران، کارفرما، و مشتری؛ دانشجویان و اخلاق مهندسی،...

بخش 4: پژوهش در مهندسی

1. در جستجوی داده‌ها: جستجو در کتابخانه، نظام‌های طبقه‌بندی کتاب، بانک‌های اطلاعاتی، جستجو در اینترنت، موتورهای جستجوی اینترنتی
2. نگارش مقالات پژوهشی: روش تدوین نتایج پژوهش، ساختار یک مقاله پژوهشی، فرایند ارزیابی مقالات پژوهشی، حقوق و مسئولیت‌های نویسندگان و داوران
3. مالکیت فکری: مالکیت فکری در جهان، مالکیت فکری در ایران، انواع مالکیت فکری (اختراع، حق مؤلف، طراحی صنعتی، علایم تجاری، ...)

بخش 5: عملیات مهندسی

1. برآورد مهندسی: ضرورت برآورد و تخمین در فعالیت‌های مهندسی، روش صحیح برآورد سریع، روش‌های غیرمتعارف برآورد و مشکل‌گشایی.
2. طراحی مهندسی: فرایند طراحی، سازماندهی تیم طراحی، برانگیختن خلاقیت مهندسی، طوفان ذهن، تصمیم‌گیری محاسباتی
3. برنامه‌ریزی مهندسی: نمودار گانت، روش مسیر بحرانی، برنامه‌ریزی باCPM ، زمانبندی با CPM
4. ایمنی و مهندسی: مفهوم ایمنی، اصول شناسایی و کنترل خطر، استاندارد‌های ایمنی، مسئولیت مهندس طراح، حذف خطرات از محل کار، توجیه هزینه و سود
5. مدیریت ریسک: ریسک و خطر در فعالیت‌های مهندسی، ارزیابی ریسک در طراحی، مدیریت ریسک، ایمنی در سیستم‌های بزرگ