1. مقدمه

توجه بیش از حد محیط‌های آموزشی به‌ مفهوم شاگرد اولی، به‌‌ویژه بعد از درنظر گرفتن آن به‌‌عنوان معیاری برای ادامه تحصیل بدون کنکور در مقطع کارشناسی‌ارشد، باعث شده که رقابت تحصیلی در یک کلاس بین دو یا چند نفر محدود شده و امید دیگر دانشجویان برای رسیدن به‌این گروه کوچک، کمرنگ ‌شود. این مسئله، به‌‌ویژه در مورد دانشجویان مستعدی که به‌‌دلایل پزشگی، خانوادگی یا عاطفی نتوانسته‌اند در یک نیمسال بازده خوبی داشته باشند، و از قافله عقب افتاده‌اند، بیشتر خودنمایی می‌کند.

2. فهرست ریاست دانشکده

امروزه در مراکز آموزشی کشورهای پیشرفته کوشش می‌شود که دانشجویان به‌‌جای رقابت با یکدیگر، تا حد امکان با توانایی‌های خود به‌ رقابت برخیزند. در این مراکز، در پایان هر سال تحصیلی (یا هر نیمسال)، دانشجویانی که دستاوردهای آموزشی آنها فراتر از یک سطح خاص است شناسایی شده و از طرف ریاست دانشکده معرفی و تشویق می‌شوند. این فهرست که اغلب تحت عنوان Dean’s List شناخته شده است، اعتبار و مزایایی را برای دانشجویانی که توسط آن معرفی می‌شوند، به‌‌دنبال دارد. شرایط قرارگرفتن در این فهرست، که می‌توان آنرا «فهرست تشویق دانشکده» نام نهاد، در دانشگاه‌های کشورهای مختلف کم و بیش با هم مشابه است.  به‌‌این منظور به‌‌طور معمول مواردی چون گذراندن تعداد خاصی واحد در دو نیمسال قبل، نداشتن نمره مردودی یا کمتر از یک حد خاص در آن دروس، و کسب حداقل معدل تعیین شده، جزو شرایط قرار گرفتن در این فهرست می‌باشد. به‌‌دلیل متمرکز و یکنواخت بودن برنامه آموزش مهندسی در دانشگاه‌های کشور، شاید بتوان شرایط زیر را معیارهای مناسبی برای قرار گرفتن دانشجویان در این فهرست تشویق درنظر گرفت:

...

3. معیارهای انتخاب

1-3- ثبت‌نام در دو نیمسال قبل به‌ صورت دانشجوی تمام‌وقت کارشناسی مهندسی،

2-3- گذراندن حداقل 34 واحد در دو نیمسال (بدون احتساب واحدهای ترم تابستانی)،

3-3- نداشتن نمره کمتر از 12 در هیچ یک از دروس دو نیمسال،

4-3- کسب معدل حداقل 16 در دروس دو نیمسال.

تبصره 1. بدیهی است که مراکز آموزشی مختلف، بسته به شرایط خود، در مورد تغییر معیارهای فوق تصمیم خواهند گرفت.

...

4. سازوکار اجرا

1. تا حداکثر 15% دانشجویان دارای بیشترین معدل هر دوره، که حائز شرایط فوق باشند، جزو «فهرست تشویق دانشکده» منظور می‌شوند.
2. دانشجویانی که دروس ناتمام دارند بعد از اخذ نمره آن دروس ارزیابی می‌شوند. (تنها شرایط دانشجویانی تأیید می‌شود که قبل و بعد از منظور نمودن نمره ناتمام، شرایط لازم را داشته باشند).
3. فهرست دارندگان شرایط فوق پس از تأیید شورای آموزشی، در مهر ماه هر سال توسط رئیس دانشکده معرفی می‌شوند.
4. این فهرست در وب‌گاه دانشکده آگهی شده و هر یک از دانشجویان انتخاب شده از طرف ریاست دانشکده تشویق‌نامه کتبی دریافت می‌کنند.
5.  دانشجویانی که بیش از یک بار در فهرست تشویق دانشکده قرار گیرند، مراتب در کارنامه تحصیلی ایشان قید می‌شود.
6. انتخاب هر چه بیشتر در فهرست‌های تشویق دانشکده، می‌تواند به‌ عنوان یکی از معیارها برای ادامه تحصیل بدون کنکور درنظر گرفته ‌شود.
7.  دانشجویان انتخاب شده، در امور آموزشی، طرف مشورت دانشکده قرار می‌گیرند.
8. دانشجویانی که در فهرست تشویق دانشکده قرار می‌گیرند، برای دریافت تسهیلات دانشجویی و مزایای دیگر در اولویت قرار می‌گیرند.
9. به‌ همین ترتیب می‌توان از بین کلیه دانشجویانی که جزو فهرست تشویق دانشکده‌های مختلف قرار گرفته‌اند، حداکثر ده درصد را، که دارای دستاوردهای آموزشی بالاتر و رزومه قوی‌تری هستند، توسط ریاست پردیس یا دانشگاه در «فهرست تشویق پردیس یا دانشگاه»، معرفی کرد.

در صورت اجرایی شدن پیشنهاد فوق، اشتیاق به‌‌کسب دستاوردهای آموزشی افزایش یافته و تعداد بیشتری از دانشجویان هر کلاس در کورس رقابت برای قرار گرفتن در فهرست تشویق قرار خواهند گرفت. علاوه بر آن، از رقابت‌های گاه تنش‌آلود و ناسالمی که برای شاگرد اولی در جریان است، کاسته خواهد شد. به‌ این ترتیب، دانشجویانی که نتوانند در یک سال انتخاب شوند، هنوز فرصت این را خواهند داشت که در سال بعد با کوششی بیشتر، صلاحیت قرار گرفتن در فهرست تشویق را پیدا  کنند. بدیهی است که برقراری سیستم تشویق فوق الزاما به‌ معنی حذف ارزش‌گذاری به‌ روش رتبه‌ اولی نیست.

     پیشنهاد آموزشی "انتخاب دانشجویان برجسته توسط فهرست تشویق دانشکده" در دهمین جلسۀ شورای راهبردی کرسی یونسکو در آموزش مهندسی، مورخ 92/9/27، به‌ تصویب رسید. 

ح. م.، خرداد 1394

فایل pdf این متن، از لینک مقابل قابل دریافت است.