با گذشت حدود هشت دهه از آغاز آموزش عالی دانشگاهی در ایران، آموزش مهندسی در کشور، در کنار گسترش کمّی زیاد، فراز و فرودهای چندی را پشت‌ سر گذارده است. در حال حاضر بیش از 4/1 میلیون دانشجوی مهندسی، در صدها مرکز آموزش مهندسی کشور، مشغول به‌‌تحصیل می‌باشند. اعتلای آموزش مهندسی در گرو شناسایی چالش‌های آن و ارائه راه‌کارهایی برای غلبه بر آنهاست. و این امریست که تنها با پژوهش‌های سامان‌یافته، امکان‌پذیر می‌باشد.

     اولین بستر مناسب برای پژوهش در زمینۀ آموزش مهندسی، با تأسیس فصل‌نامه آموزش مهندسی ایران توسط فرهنگستان علوم، در سال 1378 شمسی ایجاد شد. این نشریه با انتشار مرتب خود در طی این سال‌ها نقشی مهم در انتشار پژوهش‌های صورت گرفته در زمینه‌های مختلف آموزش مهندسی در سطح ملی و بین‌المللی، ایفا کرده است. همه مقالات منتشر شده توسط این نشریه در وبگاه آن، به صورت رایگان، قابل دسترسی می‌باشد (www.ijee.ias.ac.ir). با تأسیس انجمن آموزش مهندسی ایران در سال 1388، که با مساعدت فرهنگستان علوم صورت گرفت، قدم مهم دیگری در زمینۀ آموزش مهندسی و پژوهش‌های مرتبط با آن برداشته شد (www.isee.ir). با پیگیری انجمن آموزش مهندسی ایران شاخه‌های این انجمن در دانشگاه‌های مناطق مختلف کشور در حال تأسیس می‌‌‌‌باشد. علاوه بر آن این انجمن تشکیل هسته‌های پژوهش در آموزش مهندسی در دانشگاه‌های مختلف را مورد حمایت قرار می‌دهد.

     با برگزاری اولین کنفرانس آموزش مهندسی کشور در سال 1388 در دانشگاه تهران، زیرساخت مناسب، دیگری در زمینۀ پژوهش در آموزش مهندسی ایجاد شد. این کنفرانس‌ها هر دو سال یکبار به‌ترتیب در دانشگاه‌های صنعتی اصفهان، صنعتی شریف و شیراز برگزار شد. در آبان ماه 1396 پنجمین کنفرانس آموزش مهندسی ایران در دانشگاه خواجه نصیر برگزار خواهد شد (http://iicee2017.kntu.ac.ir). یکی دیگر از اقدامات مؤثر انجمن آموزش مهندسی، تأسیس مؤسسۀ ارزشیابی آموزش مهندسی ایران در سال 1390 بود که پژوهش‌های مرتبط با ارزشیابی آموزش مهندسی را در دستور کار قرار داد (www.iaiee.ir).

      به دنبال تأسیس کرسی یونسکو در آموزش مهندسی در سال 1393، زیرساخت تازه‌ای برای پژوهش در آموزش مهندسی ایران ایجاد شد (www.ucee.ut.ac.ir). کرسی یونسکو در آموزش مهندسی، پژوهش و آینده‌پژوهشی در زمینه‌های مختلف آموزش مهندسی را در سرلوحۀ اهداف خود قرارداده است. این کرسی پژوهش‌های صورت گرفته در زمینۀ آموزش مهندسی را، به‌‌صورت پایان‌نامه‌های دانشگاهی و یا طرح‌های پژوهشی، مورد حمایت قرار می‌دهد. به‌این منظور، کرسی یونسکو در آموزش مهندسی  فهرستی از زمینه‌های پیشنهادی برای پژوهش در آموزش مهندسی کشور را فراهم آورده است:

1. بهینه‌سازی کارآموزی‌‌های دوره کارشناسی مهندسی

2. راهکارهایی برای افزایش نقش طراحی در پروژه‌های کارشناسی

3. تدریس با پاورپوینت، آری یا نه

4. روش‌هایی برای اولویت دادن به کارگروهی دانشجویان کارشناسی

5. روش‌های برای تقویت مهارت‌های ارتباطی دانشجویان مهندسی

6. بررسی علل کاهش انگیزه و امید به‌آینده در دانشجویان

7. تعیین تعداد بهینه دانش‌آموختگان مهندسی مورد نیاز کشور

8. جذب استاد در رشته‌های مهندسی

9. چالش‌های مدیریت مراکز آموزش مهندسی

10. اقتصاد آموزش مهندسی

11. چالش‌های پیش‌روی ارزشیابی برنامه‌های آموزش مهندسی کشور

12. برنامه‌ریزی آموزش مهندسی

13. منابع درسی و کمک درسی آموزش مهندسی

14. حذف یا ادغام درس‌های موجود یا پیشنهاد درس‌های جدید

15. کنترل کیفیت آموزش‌های دوره دکتری مهندسی

16. آموزش‌های بین‌رشته‌ای جدید در مقطع کارشناسی‌ارشد

17. کارایی ادغام مراکز آموزشی کوچک‌تر و قطبی کردن فعالیت‌ها

18. بازارکار دانش‌آموختگان مهندسی

19. بهبود نقش صنعت در آموزش مهندسی

20. دانش‌آموختگان مهندسی و فرار مغزها

21. صادرات نیروی انسانی متخصص

22. چالش‌های زنان دانش‌آموخته مهندسی

23. ما و جهانی شدن آموزش مهندسی

24. بررسی عملکرد نشریات علمی-پژوهشی مهندسی

25. چالش‌های ثبت مالکیت فکری فعالیت‌های پژوهشی

26. آموزش مهندسی از راه دور (آموزش الکترونیکی)

27. آموزش مهندسی از راه دور (دانشگاه پیام نور)

28. آموزش مهندسی در دانشگاه آزاد

29. دوره‌های کاردانی فنی و حرفه‌ای

30. معضل کتاب‌سازی و پژوهش‌نمایی در آموزش مهندسی

31. ...

     زمینه‌های متعدد دیگری را می‌توان به‌فهرست فوق اضافه کرد. بررسی چالش‌های صدها مؤسسه آموزش مهندسی کشور، و برنامه‌های آموزشی متنوعی که در آنها اجرا می‌شود؛ مطالعه و بررسی وضعیت حدود 14000 عضو هیئت‌علمی آموزش مهندسی که در این مراکز به‌کار مشغولند؛ و از همه مهمتر پژوهش در زمینۀ بیش از 4/1 میلیون دانشجوی مهندسی و میلیون‌ها دانش‌آموخته مهندسی کشور، ضرورتی است که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. این وظیفۀ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دانشگاه‌هاست که با ارزش‌گذاردن بیشتر به پژوهش‌های صورت گرفته در زمینۀ آموزش مهندسی، اساتید و پژوهشگران را ترغیب به‌انجام این‌گونه پژوهش‌ها بنمایند.

ح. م.، آذر 1394

فایل pdf این متن، از لینک مقابل قابل دریافت است.