جهانی شدن اقتصاد، پیشرفت‌های شگرف در فناوری و علوم شناختی و حرکتی جهانی به‌سمت ارزشیابی دستاورد محور برنامه‌های آموزشی، نیاز به تغییرات در مدل‌ سنتی عرضۀ آموزش مهندسی را به‌نحو فزاینده‌ای ضروری ساخته است. عنصر کلیدی در به‌اجرا گذاردن تغییرات در آموزش مهندسی، اعضای هیأت‌علمی هستند. توسعۀ مهارت‌های حرفه‌ای اساتید نوعی حمایت سازمان‌یافته، برای کمک به‌ارتقای عملکرد اعضای هیأت‌علمی است. اعضای هیأت‌علمی در طول دوران کار حرفه‌ای خود با تنوعی از چالش‌ها روبرو می‌شوند، که مقابله با آنها نیاز به راهکاری سازمان‌یافته دارد. آزمون و خطا، و در مواردی مشورت با اساتید پیش‌کسوت، از رایج‌ترین روش‌های مقابله با این چالش‌ها بوده است. گرچه در گذشته نیز توسعه حرفه‌ای اعضای هیأت‌علمی به‌گونه‌ای مطرح بوده است، ولی نیاز به‌این امر به‌طور فزاینده‌ای در دو دهۀ اخیر، افزایش یافته است. هدف این برنامه‌ها، که توسط مراکز آموزش مهندسی، و گاه انجمن‌های حرفه‌ای ارائه می‌شود، بهبود مهارت‌های آموزشی، پژوهشی و اجرایی اعضای هیئت‌علمی، به‌منظور کمک به‌ارتقای فرایند یاددهی-یادگیری است.

     یکی از اولین سؤال‌هایی که در زمان برنامه‌ریزی برای عرضۀ اینگونه برنامه‌های مطرح می‌شود، محتوای آنهاست. در ارتباط با محتوای برنامه‌‌‌های توسعۀ مهارت‌های آموزشی اغلب این سؤال اساسی مطرح می‌شود که تمرکز اصلی این برنامه‌ها باید بر کاربرد عملی فنون و شیوه‌های آموزشی بوده و یا مباحث مربوط به‌نحوۀ وقوع یادگیری (یعنی علوم شناختی) باید مورد تأکید بیشتر قرار گیرد. در پاسخ به این پرسش و تأکید بر ضرورت هر دو، شاید بتوان به‌گفته‌ای منسوب به انشتین استناد کرد که: «تئوری بدون عمل سترون است و عمل بدون تئوری کور». مهم‌ترین مواردی که در این گونه برنامه‌ها می‌تواند گنجانده شود، عبارتند از:

• چگونگی یادگیری دانشجویان
• سبک‌های یاد‌گیری و تدریس
• تدریس مؤثر و یادگیری فعال
• ارزایابی یادگیری و نمره‌دهی به تکالیف، پروژه‌ها و امتحانات
• پیشگیری، تشخیص و برخورد با ناراستی‌های آکادمیک
• برخورد با مشکلات دانشجویان و دانشجویان مشکل‌دار
• طراحی و برنامه‌ریزی درس جدید
• طراحی آزمون‌های مؤثر
• استفاده مؤثر از فناوری‌های تدریس
• ارسال تقاضا و مصاحبه برای عضویت در هیأت‌علمی
• راهبردهای موفقیت برای یک عضو هیأت‌علمی جدید

این توانایی‌ها می‌تواند با ارائه یک درس دانشگاهی مستقل، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و سمینارها، جلسات بحث و گفتگو، تدریس مشترک با یک عضو با تجربه‌تر و یا تدریس نظارت شده به‌دست آید.

     کرسی یونسکو در آموزش مهندسی، به‌منظور توسعۀ مهارت‌های آموزشی آن‌دسته از اعضای هیأت‌علمی، که در مراحل آغازین فعالیت حرفه‌ای خود هستند، و همچنین دانشجویان دکتری و پسادکتری مهندسی، که عضویت در هیأت‌علمی و تدریس را به‌عنوان حرفۀ آتی خود انتخاب کرده‌اند، یک درس تحصیلات تکمیلی خاص را طراحی و پیشنهاد نموده است. هدف این درس، آموزش پیشرفت‌های جدید در زمینۀ یاددهی-یادگیری و نحوۀ آماده شدن برای تدریس، ارائه موفق در کلاس و ارزیابی میزان یادگیری دانشجویان است. فعالیت‌های این درس به‌صورت تلفیقی از ارائه مطالب نظری و کارگاه‌های ارائۀ عملی آموخته‌هاست. برای این درس یک کتاب درسی نیز تألیف گردیده و توسط انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده است. سرفصل‌ها و دیگر مشخصات در نظر گرفته شده برای این درس در ادامه به پیوست آمده است.

این درس برای اولین بار در نیمسال دوم سال تحصیلی 98-97 در دانشکده فنی دانشگاه تهران ارائه گردید.

حسین معماریان، شهریور 1396

فایل pdf این متن، از لینک مقابل قابل دریافت است.