آرمان‌های یونسکو برای آموزش

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در چهارم نوامبر 1946 تأسیس شد و در شانزدهم نوامبر همان سال چهل و شش کشور از جمله ایران اساسنامه آن را امضا کردند. یونسکو در بند اول اساسنامه خود، هدف از تشکیل این سازمان را چنین بیان می‌دارد: «کمک به استقرار صلح و امنیت از طریق همکاری میان ملت‌ها در زمینه‌های آموزش، علوم و فرهنگ به منظور افزایش احترام همگان به عدالت، حاکمیت قانون، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همه، بدون توجه به تفاوت‌های نژادی، جنسیت، زبان و مذهب، مطابق با منشور ملل متحد». یونسکو برای اینکه بتواند اهداف خود را در قرن بیست و یکم تحقق بخشد، می‌کوشد چالش‌ها و پیامدهای جهانی شدن را، با همه پیچیدگی‌هایش، درک نموده و به‌ تعیین راهبردها و خط‌‌مشی‌هایی از موضع فرارشته‌ای، میان‌رشته‌ای و بین فرهنگی بپردازد، به‌گونه‌ای که همگان از دستاوردهای آن بهره‌مند شوند.
     «کمیسیون‌های ملی»، نهادهای رابط کشورها با یونسکو در اجرای طرح‌ها و برنامه‌های تصویب‌شده و پیشبرد اهداف و تعهدات بین‌المللی در خصوص اجرای توصیه‌نامه‌ها و کنوانسیون‌ها هستند. در حال حاضر 195 کمیسیون ملی در کشورهای عضو یونسکو در مناطق مختلف جهان فعالیت می‌کنند. کمیسون ملی یونسکو ایران پس از پذیرش عضویت ایران در یونسکو با تصویب مجلس شورای ملی وقت، در سال 1327 تشکیل شد [1]. رسالت اصلی کمیسیون ملی در کشور ما، تعیین کاستی‌ها، تمرکز نیروها بر حوزه‌های اولویت‌دار و بحران‌زای ملی و جهانی و اجتناب از تلاش‌های حاشیه‌ای است. کانون اصلی فعالیت‌ها، مطالعه و بررسی اندیشه‌ها و تبادل اطلاعات و توسعه توان و ظرفیت کشور در زمینه آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات با توجه به معیارهای بین‌المللی است. راهبرد اصلی در هدایت اقدام‌ها موارد زیر است: تقویت ارتباط بین تحقیقات و سیاست‌گذاری‌ها‌، شناسایی و تعیین خط‌‌مشی‌های موفق، توسعه ظرفیت‌های نهادی و انسانی کشور و حساس‌کردن دولت و جامعه نسبت به موضوع‌های مهم و روزآمد جهانی.
      یونسکو دارای شبکه‌های تخصصی متعدد است. این بخش، شامل نهادها و شبکه‌هایی است که تحقیق، تعلیم و توسعه را در آموزش عالی پیرامون یک موضوع خاص در جهان، تشویق و ترویج می‌کند. از جملۀ این شبکه‌‌ها کرسی‌های یونسکو و دانشگاه‌های همزاد است. برنامۀ «دانشگاه‌های همزاد»در سال 1992 آغاز شد. هدف از تشکیل این برنامه مقابله با پدیده فرار مغزها در کشورهای جنوب از طریق توسعه همکاری بین دانشگاهی و به‌ اشتراک‌ گذاردن دانش در بین کشورها، بر اساس همبستگی فکری و تفاهم علمی است. برنامه دانشگاه‌های همزاد شامل آموزش، تحقیق و مبادله اطلاعات در بین دانشگاه‌هاست و چارچوبی را برای مبادله اطلاعات در زمینه‌های فعالیت یونسکو یعنی آموزش، علوم طبیعی، علوم اجتماعی و انسانی، فرهنگ، ارتباطات و اطلاعات فراهم می‌‌کند. شرکت‌کنندگان اصلی در این برنامه دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی، انجمن‌های علمی، بنیادها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی، بخش‌های خصوصی و عمومی فعال در حوزه آموزش عالی است. نوع کار دانشگاه‌های همزاد گسترده و متنوع است که از آن میان می‌توان فعالیت‌های پژوهشی، برگزاری جلسات سخنرانی، گردهمایی و کنفرانس در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی، اعزام دانشجو و استاد و تشکیل دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی را نام برد. درحال حاضر یونسکو دارای 60 شبکه دانشگاهی در سرتاسر جهان است [1].
      «کرسی‌های یونسکو»2 ارگان‌هایی ملی یا منطقه‌ای است که پیرامون یک موضوع خاص علمی فعالیت می‌کنند. یک کرسی یونسکو می‌تواند به‌عنوان واحد جدید آموزشی یا پژوهشی دریک دانشگاه یا نهاد تحقیقاتی در حوزه آموزش عالی برای دوره‌ای چهار‌ ساله تشکیل شود. این واحد باید دارای سرپرست و مدیر علمی برجسته در آن حوزه تخصصی، تعدادی پژوهشگر و اعضای هیئت‌علمی متخصص و دانشجو و محقق باشد که به انجام تحقیقات در سطوح عالی آموزشی و پژوهشی بر اساس زمینه فعالیت کرسی بپردازند. تا پایان سال 2022 یونسکو دارای 914 کرسی و بیش از 60 شبکه دانشگاهی در سرتاسر جهان بوده است است. تا پایان سال 1401 تعداد 17 کرسی یونسکو در ایران تشکیل شده که از این میان کرسی در دانشگاه تهران مستقر است [و 2].
      در سپتامبر سال 2000 میلادی، سازمان ملل متحد، «اهداف توسعۀ هزاره سوم» (MDGs)را، که به امضای 189 کشور عضو رسیده بود منتشر کرد. این بیانیه شامل آرمان و ۲۱ هدف بوده است. با پایان بازۀ زمانی حصول به اهداف توسعه هزاره سوم، در سپتامبر سال 2015 میلادی، بیش از 150 رهبر جهان در اجلاس سازمان ملل شرکت کردند و «اهداف توسعه پایدار» (SDGS)4، شامل 17 آرمان و 169 هدف، مورد توافق 193 کشور عضو سازمان ملل متحد قرار گرفت. با تصویب این معاهده کشورهای جهان ملزم شدند تا بر مبنای این شاخص­‌ها گزارش‌­های کشوری و ملی خود را تهیه و به مجامع بین­‌المللی ارائه کنند [و و 5]. کشورهای امضا‌کننده دستور کار متعهد شدند که طی یک دوره 15 ساله، پیگیر اجرای این دستور‌العمل باشند و آن را به‌ طور مرتب مرور و بازبینی نمایند و دستاوردهای آنرا گزارش نمایند.
     از میان آرمان‌های هفده‌گانه توسعه پایدار 2030 سازمان ملل، هدف شماره به آموزش اختصاص یافته است. نظر به اینکه آموزش، در تحقق کلیه اهداف این دستور کار نقش اصلی و محوری به عهده دارد. در نشستی که در شانگهای برگزار شد، هدف چهارم به اتفاق آرا به‌عنوان اولویت اول دستور کار جهانی 2030 شناخته شد و تأکید گردید که آموزش نه تنها به‌هدف چهارم محدود نمی‌شود، بلکه لازم است به‌عنوان اساس موفقیت سایر اهداف توسعۀ پایدار، مورد توجه قرار گیرد. بیانیه مربوط به‌بند چهارم دستور کار، در ماه می 2015 در مجمع جهانی آموزش، که در اینچئون کره جنوبی برگزار شد، به‌تصویب رسید. در این بیانیه، هدف اصلی بند 4، «تضمین آموزش با کیفیت، برابر و فراگیر، و ترویج فرصت‌های یادگیری مادام‌العمـر بـرای همـه»، درنظر گرفته شده است. در همین بیانیه، برای کمک به‌برنامه‌ریزی و اجرای صحیح بند 4، هدف فوق به‌‌صورت ده هدف فرعی، یا دستاورد قابل اندازه‌گیری، سامان یافته است:
1-4. تضمیـن اینکـه همۀ دختـران و پسـران، تـا سـال 2030، دوره‌هـای آمـوزش ابتدایی و متوسطه را به‌صورت کیفی، منصفانه و بدون پرداخت هیچ‌گونـه شهریه، به‌طور کامل و بـا دستیابی به نتایج مؤثر درحوزۀ یادگیری، به‌پایان برسانند.
2-4. تضمین دسترسی همۀ دختران و پسران به آموزش پیش‌دبستانی و مراقبت و رشد کیفی در اوان کودکی، به‌منظور آماده‌سازی آنها برای آموزش ابتدایی، تا سال 2030.
3-4. تضمیـن دسترسـی برابـر همـۀ زنـان و مـردان، بـه آمـوزش عالـی و دانشـگاهی و آمـوزش فنـی و حرفه‌ای مقرون به‌صرفه و کیفی، تا سال 2030.
4-4. افزایش چشمگیر تعداد جوانان و بزرگسالان دارای مهارت‌هـای مرتبط از جمله مهارت‌های فنی و حرفه‌ای لازم بـرای اشتغال، یافتن، شغل شرافتمندانه و نیز کارآفرینی، تا سـال 2030.
5-4. ریشه‌کنی نابرابری‌های جنسیتی در آموزش و تضمین دسترسی برابر به همۀ مقاطع آموزش و تربیت فنی و حرفه‌ای بـرای اقشار آسـیب‌پذیر، از جمله معلولان، افـراد بومی و کودکانی کـه در شرایط آسیب‌پذیر زندگـی می‌کنند و یا خود آسیب‌پذیر هستند، تـا سـال 2030.
6-4. تضمین اینکه، تا سـال 2030، همۀ جوانان و تعداد قابل توجهی از بزرگسالان، اعم از زن و مرد، به سواد خواندن، نوشتن و حساب کردن دست یابند.
7-4. تضمین اینکه، تـا سـال 2030، همۀ فراگیران، به‌دانش و مهارت‌های لازم برای ترویج توسعۀ پایدار دست یابند؛ به‌ویـژه از طریق: آمـوزش بـرای توسعۀ پایدار و آموزش و ترویـج شیوه‌های زندگی پایدار، حقوق بشر، تساوی جنسیتی، ترویـج فرهنگ صلـح و نبود خشونت، شهروندی جهانی و احترام به تنوع فرهنگی و مشارکت فرهنگ در تحقق توسعۀ پایدار.
4-الف. ایجاد و به‌روزرسانی امکانات آموزشی مناسب برای کودکان، معلولان و زنان و مردان و تأمین فضاهای یادگیری مؤثر، فراگیر، به‌دور از خشونت، و امن، برای همه.
4-ب. افزایش چشمگیر تعداد بورس‌های اعطا شده در جهان، به کشورهای در حال توسعه، به‌ویـژه کشورهای دارای پایین‌ترین سطح توسعه یافتگی، کشورهای جزیره‌های کوچک در حال توسعه و کشورهای آفریقایی، برای ثبت‌نام در مقاطع مختلف آموزش عالـی؛ از جمله در حوزەهای آموزش فنی و حرفه‌ای، فناوری اطلاعات و ارتباطات، رشته‌های فنی مهندسی و علمی در کشورهای توسعه‌یافته و سایر کشورهای در حال توسعه، تا سـال 2030.
4-ج. افزایش قابل ملاحظۀ تأمین معلمان واجد شرایط، از جمله از طریق: همکاری‌های بین‌المللی برای تربیت معلـم در کشورهای در حال توسعه؛ به ویـژه در کشورهای دارای پایین‌ترین سطح توسعه‌یافتگی و کشورهای جزیره‌های کوچک در حال توسعه، تا سال 2030.
از بین دستاوردهای ده‌گانۀ فوق، بندهای 4-3 و 4-4 و 4ب، به‌طور مستقیم، به‌آموزش عالی اختصاص یافته است. پس از تصویب نهائی چارچوب عمل جهانی آموزش 2030 در یونسکو در نوامبر 2015، و انتشار رهنمودهای فنّی برای هدایت آن در سطح ملّی، کمیسیون ملّی یونسکو اقدام به تهیه «سند ملی آموزش» نمود [6]. این کمیسیون، از بدو فرایند تهیه و نهایی‌سازی چارچوب عمل جهانی آموزش 2030 در یونسکو، در خصوص محتوای این سند مشورت‌های گستردة ملّی را با نهادهای ذی‌ربط، به‌منظور جمع‌بندی نقطه نظرات ایران، به عمل آورد. گروه آموزش این کمیسیون، که اعضای آنها از متخصّصان برجستۀ علمی و آموزشی کشور و نمایندگان وزارتخانه‌های آموزش و پرورش؛ علوم، تحقیقات و فناوری؛ بهداشت درمان و آموزش پزشکی؛ تعاون، کار و رفاه اجتماعی؛ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، رؤسای دانشگاه‌های فرهنگیان، فنّی-حرفه‌ای و علمی کاربردی بودند، تهیۀ سند ملّی آموزش 2030 را در دستور کار خود قرار داند. بر این اساس، 30 کارگروه ملّی تشکیل شد تا مطابق با شرح وظایف سازمانی خود، مسئولیت تهیۀ سند آموزش 2030 را بر عهده گیرند. از این میان چهار کارگروه زیر به آموزش عالی اختصاص یافت.
  -  دانشگاه‌ها و نهادهای آموزش عالی،
  -  فناوری و تجهیزات آموزش‌های غیررسمی مهارتی،
  -  توسعۀ همکاری‌های علمی و بین‌المللی در آموزش عالی،
  -  توسعۀ همکاری‌های بین‌المللی در آموزش مهندسی
وظیفه تشکیل و راهبری کارگروه 4ب، با هدف تهیه سند «توسعه همکاری‌های بین‌المللی در آموزش مهندسی»، به کرسی یونسکو در آموزش مهندسی محول شد. نتیجه بررسی‌های این کارگروه در سند ملی آموزش 2030، در تاریخ 20 آذرماه 95 رونمایی شد. سند توسعۀ همکاری‌های بین‌المللی در آموزش مهندسی از اینجا قابل دستیابی است [7].


منابع

1کمیسیون ملی یونسکو  https://fa.irunesco.org  (دسترسی بهار 1402)

2فهرست 914 کرسی یونسکو تا پایان سال 2022 میلادی (دسترسی بهار 1402) (اینجا)

3jTransforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development (here(accessed Sept 2019)

4jUNESCO et.al. 2015. Education 2030, Incheon Declaration: Towards Inclusive and equitable quality education and lifelong learning for All,

5سازمان ملل متحد، 2015 دگرگون ساختن جهان ما، دستور کار 2030 برای توسعه پایدار (ترجمه مهرناز پیروز نیک)، کمیسیون ملی یونسکو. (دسترسی زمستان 1398(اینجا)

6. کمیسیون ملی یونسکو، 1395. «سند ملی آموزش 2030 جمهوری اسلامی ایران؛ به‌سوی آموزش و یادگیری مادام‌العمر با کیفیت، برابر و فراگیر برای همه» (ویرایش اول)، 368 صفحه.

7. کرسی یونسکو در آموزش مهندسی، «سند توسعه همکاری‌های بین‌المللی در آموزش مهندسی»، (دسترسی آبان 1398(اینجا)


دکتر حسین معماریان،
اسفند 1401   


l[1] University Twinning and Networking Program (UNITWIN)
j[2] UNESCO Chairs
j[3] Millennium Development Goals (MDGs)
j[4] Sustainable Development Goals (SDGs)

فایل pdf این متن، از لینک مقابل قابل دریافت است. 



214 بازدید
<strong><span style="font-family:Tahoma, Geneva, sans-serif;font-size:x-large;color:#0066cc;">آرمان&zwnj;های یونسکو برای آموزش</span></strong>