تدارک کار تیمی

گزارش‌های متعددی از ناموفق بودن فعالیت‌های گروهی دانشجویی و ناکافی و نامناسب بودن دستاوردهای آنها موجود است. یکی از دلایل این امر عدم آشنایی دانشجویان با الفبای کار در یک تیم، نحوۀ ساماندهی هدف‌ها و توسعه تیم، برگزاری جلسات آن و مقابله با تضادها و مناقشاتی است که ممکن است در حین کار، پیش آید. از اینرو، باید ترتیبی داده شود تا دانشجویان، قبل از آغاز فعالیت‌های گروهی، با قواعد عمومی آن آشنا شوند. یکی از این موارد، آگاهی از رفتار خود و دیگران در تیم است.

الگوهای چندی برای بیان رفتار فرد در گروه ارائه شده است. یکی از الگوهای بسیار جالب و مورد توجه در تصویر کردن سطوح آگاهی در رفتار انسانی، پنجرۀ جوهری[1] است. پنجره جوهری مدلی است که نشان می‌دهد شناخت دیگران از ما، زمانی بیشتر می‌شود که اطلاعاتی در مورد خود را با آنها در میان بگذاریم. واژه «جوهری» از ابتدای اسامی کوچک دو روانشناس (جوزف لافت و هری اینگرهام)[2] گرفته شده است، که در سال 1995 این مدل را طراحی و ارائه کرده‌اند. این مدل نحوۀ پیوند فرد با اشخاص دیگر را در چهار خانه نشان می‌دهد. هر یک از این چهار خانه، بخشی از یک پنجره را تشکیل می‌دهند. این چهار خانه، برحسب میزان آگاهی که از  رفتار، احساسات و انگیزه‌های خود داریم، یا میزان آگاهی دیگران دربارۀ ما، به نام‌های ناحیۀ گشوده، کور، پنهان و ناشناخته، نام‌گذاری شده‌اند (شکل 1).

ناحیۀ گشوده: بخشی از شخصیت ماست که در معرض دید عموم قرار دارد، یعنی معرف اطلاعاتی است که ما  دربارۀ خود می‌دانیم و دیگران نیز از آن اطلاع دارند. از آن جمله است نام، قد، وزن، رنگ پوست. این اطلاعات مواردی است که در بدو ورود به‌جمع (گروه، کلاس، محیط کار، ...) به‌صورت کلامی و غیره، به‌دیگران عرضه‌ کرده‌ایم. ناحیه گشوده معمولا حاوی آن اطلاعاتی است که مایلیم دیگران دربارۀ ما بدانند.

ناحیه کور: یا نقطه کور، معرف اطلاعاتی است که دیگران دربارۀ ما می‌دانند ولی شخصا از آن بی‌اطلاعیم. مثلا به ما می‌گویند که شنونده خوب یا سخنران ماهری هستیم. این در حالی است که ممکن است شخصاً خود را شنونده یا گوینده خوبی ندانیم.

ناحیه پنهان: یا خصوصی جنبه‌هایی از شخصیت فرد است که برای خود فرد شناخته شده ولی برای دیگران ناشناخته است. این ناحیه در برگیرنده تمام اطلاعاتی است که مایل نیستیم دیگران در بارۀ ما بدانند. اطلاعات خصوصی حاوی مواردی چون احساسات، و تجربیات ناموفق ماست.

ناحیه ناشناخته: محدوده ایست که نه خود فرد و نه دیگران، اطلاعی در بارهُ آن ندارند. این اطلاعات می‌توانند توانایی‌هایی باشد که تاکنون دربارۀ خود کشف نکرده‌ایم. به‌عنوان مثال هنوز نمی‌دانیم که قدرت رهبری خوبی داشته یا توانایی طراحی بالایی داریم.

در شرایط مختلف و در طول زمان، اندازه ناحیه‌های چهارگانه پنجرۀ جوهری (شکل 1)، ثابت باقی نمی‌مانند. همچنان‌که در یک جمع اعتماد دو و چند جانبه افزایش یافته و نقاط اشتراک بیشتری را با دیگران پیدا می‌کنیم، اطلاعات از یک ناحیه به‌ناحیۀ مجاور منتقل می‌شود. در جمع، یعنی در کلاس، در گروه یا در محل کار، به‌تدریج بر تفاوت‌ها غلبه کرده و آغاز به‌اعتماد به یکدیگر می‌کنیم و اطلاعات بیشتر و باز هم  بیشتری را دربارۀ خود را عرضه می‌کنیم و به‌این ترتیب ناحیۀ گشوده را گسترش می‌دهیم. ناحیۀ گشوده مهم‌ترین بخش پنجره‌ی جوهری است، زیرا هرچه اعضای یک تیم بیشتر و بهتر یکدیگر را بشناسند، اعتماد متقابل، همکاری، اثرگذاری و بهره‌وریِ بیشتری، خواهند داشت. فرایند توسعۀ این ناحیه‌ «خودگشودگی» نام دارد و حاصل داد و ستدهایی است که بین شما و دیگر اعضای تیم رخ می‌دهد. لازم به‌ذکر است که خود‌گشودگی باید به‌موقع و از دو سو باشد. یعنی اگر در فرآیند ارتباطات فقط یک طرف اقدام به‌خودگشودگی نماید و طرف مقابل آنرا انجام ندهد، ارتباط برقرار نمی‌شود. بر‌طبق مدل پنجره جوهری، هر قدر ناحیه گشوده افراد گسترده‌تر شود؛ توان برقراری ارتباط آنها بیشتر و انعطاف‌پذیری در سبک رهبری آنها گسترده‌تر می‌شود؛ زیرا در این ناحیه است که طرفین از هم شناخت پیداکرده و امکان بروز تضاد بین آنها ضعیف‌تر می‌شود. از اینروست که افراد برای افزایش توان ارتباطی خود باید ناحیه گشوده را گسترش دهند.

به‌ روز اولی که با همکلاسی‌ها یا اعضای گروه کاری خود آشنا شدید، یا به‌محل کار جدید خود رفتید، فکر کنید. ناحیه گشوده شما شاید شبیه شکل 2 الف بود. با گذشت زمان، و احساس آرامش و امنیت بیشتر در جمع، به‌تدریج ناحیۀ گشوده شما گسترش یافته و به‌حالتی مثل شکل 5-2 ب در می‌آید. با در میان گذاردن اطلاعات با دیگران، ناحیۀ گشوده در جهت قائم گسترش یافته و ناحیۀ پنهان کوچک می‌شود. از سوی دیگر با کسب بازخورد از دیگران، دربارۀ چیزهایی که دربارۀ شما می‌دانند، ناحیۀ گشوده در جهت افقی گسترش یافته و ناحیۀ کور کوچک می‌شود. گسترش ناحیه گشوده می‌تواند کوچک‌تر شدن ناحیه ناشناخته را نیز به‌همراه داشته باشد. با توسعه شبکه‌های اجتماعی (مثل فیس بوک و تویتر) اندازه ناحیه‌های چهارگانه ممکن است به‌طور مصنوعی نیز تغییر کنند.

     یادگیری و داشتن آگاهی بیشتر از خود، عاملی حیاتی در موفقیت‌های آتی ماست. باید اعتماد به‌نفس خود را افزایش بدهیم و بدانیم که توانایی‌های زیادی داریم که می‌توانیم با دیگران به‌اشتراک بگذاریم. به‌همین ترتیب ما نیاز داریم از جمعی که با آن هستیم اطلاعات بیشتری داشته باشیم. خلاصه اینکه زندگی در بارهُ یادگیری و رشد است؛ یا به‌زبانی، زندگی یادگیری مداوم [3] است.

..

منابع

Ford J, Knight J, McDonald-Littleton E. 2011 The Learning Skills; a comprehensive orientation and study skills course. Center for Literacy Studies, The University of Tennessee.i

Open University, Groups, and teamwork, 61 pp. (Accessed Dec 2011)

Wikipedia, www.wikipedia.com (accessed Dec 2012)

معماریان حسین. 1395. طراحی مهندسی، انتشارات دانشگاه تهران؛  478 صفحه.

معماریان حسین، آموزش کار تیمی، (دسترسی، بهار 1400)

حسین معماریان، فروردین 1401


 J [1] Johary window

 J [2] Josef Luft & Harry Ingrham

[3] lifelong learning 

فایل pdf این متن، از لینک مقابل قابل دریافت است.


280 بازدید
<p><strong><span style="font-family:Tahoma, Geneva, sans-serif;font-size:x-large;color:#0066cc;">تدارک کار تیمی</span></strong></p>