• عنوان: یاددهی یادگیری؛ 50 راهکار برای بهبود کیفیت آموزش مهندسی
• مؤلف: دکتر حسین معماریان
• ناشر: موسسه انتشارات دانشگاه تهران
• تعداد صفحات: 314
• چاپ اول: شهریور 1398
• چاپ دوم: دی 1398

آموزش مهندسی در ایران، با گسترش کمّی بی‌سابقه‌ای که در یکی دو دهۀ اخیر داشته است، با چالش‌های متعددی روبروست که برطرف کردن آنها محتاج پژوهش‌های مستقل، هدفدار و سامان‌یافته است. قدم اول در شناسایی کاستی‌ها و چالش‌ها، کنترل کیفیت برنامه‌‌های آموزش مهندسی کشور، با استفاده از ‌ملاک‌های مورد قبول جهانی است. با ارزشیابی برنامه‌های آموزش مهندسی، برطبق این ملاک‌ها، نقاط قوت و ضعف آنها مشخص می‌شود. در این کتاب نتایج بیش از 50 پژوهش بزرگ و کوچک مؤلف، که در طول حدود دو دهه، در مورد آموزش مهندسی ایران صورت گرفته، فراهم آمده است. این پژوهش‌ها در غالب پیشنهادهایی برای ارتقای کیفیت آموزش مهندس ایران، عرضه می‌شوند. پیشنهادهایی که در این کتاب آمده جهت برطرف کردن کاستی‌های موجود و آماده نمودن برنامه‌های آموزش مهندسی کشور، برای گذر موفقیت‌آمیز از فرایند ارزشیابی، مطابق با استانداردهای جهانی، و به‌دنبال آن پیوستن به‌پیمان‌های بین‌المللی هم‌ارزی مدارک مهندسی، است. به‌زبان دیگر، همۀ این پیشنهادهای آموزشی یک هدف واحد را دنبال می‌کنند، و آن گذر از توسعۀ کمی به‌ارتقای کیفی آموزش مهندسی است.

این پژوهش‌‌‌ها در شش زمینۀ مختلف: یاددهی-یادگیری، تدریس مهندسی، ارزیابی آموزشی، برنامه‌ریزی آموزشی، مدیریت آموزشی و آینده‌پژوهشی در آموزش مهندسی، می‌باشند. شش زمینۀ فوق بخش‌های مختلف کتاب حاضر را تشکیل می‌دهند. برای کاستن از حجم کتاب، و قابل استفاده‌تر کردن آن، در دنیای پرشتاب دیجیتال، تمهید خاصی اندیشیده شده است. به‌این منظور، تنها فشرده‌ای از هر پیشنهاد آموزشی‌ در 2 الی 5 صفحه ارائه شده است. برای استفادۀ علاقمندانی که پس از خواندن یک پیشنهاد، مایل به کسب ‌اطلاعات بیشتری در مورد آن هستند، به‌گزارش اصلی پژوهش، یا کتاب یا مقاله‌ای که توسط مؤلف، در مورد آن نگاشته شده، رجوع داده شده است. اصل همۀ این گزارش‌ها و مقاله‌ها، از وب‌گاه کرسی یونسکو در آموزش مهندسی (ucee.ut.ac.ir)، قابل دستیابی است.

مخاطبین اصلی این کتاب اعضای هیأت‌علمی مراکز آموزش مهندسی و مدیران و تصمیم‌سازان این مراکز و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هستند. پژوهش‌هایی که در این کتاب آمده قدمی کوچک به‌حساب آمده و دستیابی به‌نتایج بهتر، محتاج گسترش و عمومی شدن پژوهش در آموزش مهندسی، در بین اعضای هیأت‌علمی مراکز آموزش مهندسی کشور، است. در همین رابطه، در این کتاب پیشنهاد شده است که برای گسترش پژوهش در آموزش مهندسی، مراکز تصمیم‌گیری ‌چون وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و مراکز آموزش مهندسی مشوق‌هایی، مشابه‌ آنچه ‌که برای انتشار مقالات پژوهشی تخصصی اساتید وجود دارد، در نظر بگیرند.

..

فهرست مطالب

مقدمه/ 1

بخش اول: یاددهی-یادگیری/ 7

1-1.    ساماندهی راهنمای درس/ 11

1-2.    تدوین هدف‌ها و دستاورد‌ها/ 15

1-3.    سبک‌های یاددهی-یادگیری/ 19

1-4.    یادگیری فعال/ 23

1-5.    تدریس با پاورپوینت/ 27

1-6.     هفت اصل تدریس خوب در آموزش کارشناسی/ 31

1-7.    ارتقای انگیزۀ دانشجویان/ 35

1-8.   هوش‌های چند‌گانه و یادگیری/ 39

بخش دوم: تدریس مهندسی/ 45

2-1.    آموزش مهارت‌های ارتباطی/ 47

2-2.    آموزش نگارش پیراسته/ 51

2-3.    آموزش نشر یافته‌های پژوهش/ 55

2-4.    آموزش کار تیمی/ 59

2-5.    آموزش تفکر خلاق/ 63

2-6.     آموزش توسعه پایدار/ 67

2-7.    آموزش اخلاق حرفه‌ای/ 73

2-8.    آموزش چالش‌های جهانی مهندسی/ 81

2-9.    آموزش توانایی‌های آینده‌ساز/ 85

بخش سوم: ارزیابی آموزش مهندسی/ 91

3-1.    سنجش میزان یادگیری دانشجویان/ 95

3-2.    ارزیابی‌ یادگیری به‌کمک روبریک/ 101

3-3.    ارزشیابی برنامه‌های آموزش مهندسی/ 107

3-4.    ارزیابی درونی برنامه‌های آموزش مهندسی/ 111

3-5.    ارزیابی برونی برنامه‌های آموزش مهندسی/ 117

3-6.     پیمان‌های هم‌ارزی آموزش‌ مهندسی/ 121

3-7.    آموزش مهندسی استاندارد/ 127

3-8.    کاستی‌های برنامه‌های آموزش مهندسی ایران/ 132

3-9.    ارتقای کیفیت آموزش مهندسی/ 135

بخش چهارم: برنامه‌ریزی آموزش مهندسی/ 139

4-1.    سازوکار بازنگری برنامه‌های آموزش مهندسی کشور/ 143

4-2.    سازوکار طراحی درس جدید و بازنگری درس موجود/ 149

4-3.    طراحی درس جدید کارشناسی «درآمدی بر مهندسی»/ 155

4-4.    طراحی درس جدید تحصیلات تکمیلی «آموزش مهندسی»/ 159

4-5.    طراحی دوره کارشناسی ارشد «آموزش مهندسی»/ 163

4-6.     بازنگری پروژه کارشناسی مهندسی/ 167

4-7.    برنامه‌ریزی آموزش طراحی در کارشناسی مهندسی/ 171

4-8.    توسعه مهارت‌های آموزشی اعضای هیات علمی/ 179

4-9.    توسعه مهارت‌های یاددهی- یادگیری دستیاران آموزشی/ 183

4-10.  چالش‌های آموزش برخط مهندسی/ 187

بخش پنجم: مدیریت آموزش مهندسی/ 193

5-1.    کارآموزی در آموزش مهندسی/ 197

5-2.    کسب «توانایی جانبی» در کارشناسی مهندسی/ 203

5-3.    انتخاب دانشجویان برجسته با فهرست تشویق دانشکده/ 207

5-4.    سازوکار حضور و غیاب دانشجویان/ 211

5-5.    اصلاح گزارش عملکرد دانشجویان/ 215

5-6.     بازنگری نظرسنجی برخط از دانشجویان/ 217

5-7.    نظرسنجی تکمیلی کاغذی از دانشجویان/ 221

5-8.    بازنگری دستور‌العمل برگزاری امتحانات/ 225

5-9.    بازنگری تقویم فعالیت‌های آموزشی/ 233

بخش ششم: آینده‌پژوهشی در آموزش مهندسی/ 237

6-1.     ضرورت آینده‌پژوهی در آموزش مهندسی/ 241

6-2.     نیاز به‌ نوآوری در آموزش مهندسی/ 245   

6-3.     کاهش اقبال دانش‌آموزان به‌رشته‌های فنی مهندسی/ 251

6-4.     توسعه همکاری‌های بین‌المللی در آموزش مهندسی/ 255

6-5.     مدیریت دانش در موسسات آموزش عالی/ 261

6-6.     تشکیل گروه پژوهش‌های آموزشی/ 267

6-7.     آینده‌پژوهی در کرسی یونسکو/ 271

فهرست منابع/ 277

واژه‌نامه / 291

انگلیسی به فارسی/ 291

فارسی به انگلیسی/ 299

فهرست راهنما/ 307