آموزش دانشگاهی فنون، روابط و فرایند‌های یک رشته مهندسی را با جزئیات بسیار می‌آموزد ولی کمتر آموزشی در مورد نحوۀ به‌‌کارگیری آنها در دنیای واقعی ارائه می‌کند. مهندسان این‌‌گونه مطالب را معمولا به‌‌صورت غریزی، و یا پس از سال‌ها کار حرفه‌ای در صنعت، و با آزمون و خطا، فرا می‌گیرند. برای رفع این مشکل، از سال‌ها قبل جای خالی آموزش‌هایی که بتواند دانشجویان مهندسی را با واقعیت‌های حرفۀ مهندسی و نحوۀ کار در آن آشنا نماید، احساس می‌شد. به‌‌این منظور، دانشگاه‌های پیشرو در امر آموزش مهندسی، درس یا درس‌هایی را در این زمینه طراحی و عرضه کردند. این‌‌گونه درس‌ها در گذشته در سال‌های آخر دوره کارشناسی، یا حتی در دوره کارشناسی‌ارشد، ارائه می‌گردید. امروزه، تقریبا در تمام دانشگاه‌های معتبر، این‌ گونه دروس به‌ سال اول و ابتدای دوره کارشناسی منتقل شده است، تا دانشجویان بتوانند در طول سال‌های بعدی تحصیل و کارآموزی‌ها، مطالب و دستورالعمل‌های فراگرفته در این درس را به‌محک تجربه بزنند. گرچه این درس‌ها در دانشگاه‌های مختلف به‌‌ صورت‌های گوناگونی نام‌گذاری شده‌اند ولی از محتوی کلی کم‌ و‌ بیش یکسانی برخوردار بوده و تقریبا در همۀ این درس‌ها فعالیت‌های عملی قابل توجهی برای آشنایی بهتر با آموخته‌ها، گنجانده شده است.

     در راستای شناسایی کاستی‌های آموزش مهندسی کشور، مؤسسۀ ارزشیابی آموزش مهندسی ایران، هماهنگ با مراکز مشابه درکشور‌های پیشرفته، یازده توانایی مورد نیاز برای یک دانش‌آموخته مهندسی را درنظر گرفته است. که از این میان توسعۀ توانایی‌های زیر، در برنامه‌های آموزشی کشور، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند:

-   توانایی کار در گروه‌های دارای عملکردهای متفاوت،

-   توانایی درک مسئولیت‌های حرفه‌ای و اخلاقی،

-   توانایی ایجاد ارتباط مؤثر (شفاهی، نوشتاری و تصویری)،

-   درک ضرورت کسب مداوم آموزش در طول کار حرفه‌ای.

     برای گذر موفقیت‌آمیز از فرایند ارزشیابی، دانشگاه‌ها باید آموزش این توانایی‌ها را در برنامه خود منظور کنند. به‌‌منظور مرتفع کردن بخشی از این کاستی‌ها، درس جدیدی به‌ نام «درآمدی بر مهندسی» طراحی گردید تا در سال اول همۀ دوره‌های کارشناسی مهندسی ایران، عرضه گردد. هدف اصلی این درس تقویت مهارت‌های ارتباطی، کارگروهی و به‌کارگیری تفکر خلاق در دانشجویان است. درس پیشنهادی ارائه دهندۀ مجموعه اطلاعات و مهارت‌هایی است که معمولا در دوره‌های مهندسی کشور تدریس نمی‌شوند ولی دانشجویان در خلال تحصیل در دانشگاه و مهندسان، در طول کار حرفه‌ای در صنعت، نیاز به دانستن و به‌‌کاربردن آن‌ها دارند.

• آگاهی از محتوی آموزش مهندسی و شباهت‌ها و تفاوت‌های موجود بین شاخه‌های مختلف آن؛
• به‌دست آوردن مهارت‌ لازم برای انجام کارگروهی موفقیت‌آمیز؛
• کسب مهارت عملی در ارتباطات مهندسی (شفاهی،کتبی، تصویری و الکترونیکی)؛
• فراگیری روش‌های گردآوری و ساماندهی داده‌ها، تهیه مقالات پژوهشی و حراست از دستاوردهای علمی؛
• آشنایی با ویژگی‌های یک مهندس حرفه‌ای و ضرورت رعایت اخلاق در مهندسی؛
• شناخت اهمیت و به‌کارگیری خلاقیت در فعالیت‌های مهندسی؛
• فراگیری مبانی فرایند طراحی و برنامه‌ریزی درمهندسی؛
• درک مفاهیم ریسک و خطر به منظور رعایت ایمنی درطول تحصیل و در فعالیت‌های مهندسی.

برای اجرایی‌تر کردن ارائه این درس، کتابی به نام «حرفه مهندسی» نیز تألیف گردیده‌ و توسط انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسیده است. درس درآمدی بر مهندسی از سال تحصیلی 88-1387 در دورۀ کارشناسی علوم مهندسی دانشکده فنی دانشگاه تهران به اجرا گذاشته شد و کارایی آن مورد ارزیابی و تأیید قرارگرفت. پیشنهاد آموزشی درس جدید «درآمدی بر مهندسی» در جلسۀ مورخ اسفند 91 شورای راهبردی کرسی یونسکو در آموزش مهندسی، به‌‌تصویب رسید و به‌دنبال تصویب شورای آموزشی پردیس فنی، در سطح دانشکده‌های فنی دانشگاه تهران، به اجرا گذارده شد. سرفصل‌ها و مشخصات این درس در (پیوست) آمده است. نظر به‌اینکه مطالب در‌نظر گرفته شده برای این درس بیشتر مهارتی هستد، روش خاصی، که بیشتر متکی به‌مشارکت دانشجویان در ارائه و ارزیابی درس است، برای آن درنظر گرفته شده است. اطلاعات تکمیلی در مورد محتوا و نحوۀ ارائۀ این درس را می‌توانید در مقاله «طراحی درس جدید حرفه مهندسی برای دوره‌های کارشناسی مهندسی ایران» (پیوست)، بیابید. کرسی یونسکو در آموزش مهندسی آماده است تا همکاری‌های لازم را، برای به‌اجرا درآمدن این درس، در اختیار مراکز آموزشی علاقمند قرار دهد.

ح. م. اسفند 1392

فایل pdf این متن، از لینک مقابل قابل دریافت است.