سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در بند اول اساسنامه خود، هدف از تشکیل این سازمان را چنین بیان می‌دارد: «کمک به استقرار صلح و امنیت از طریق همکاری میان ملت‌ها در زمینه‌های آموزش، علوم و فرهنگ به منظور افزایش احترام همگان به عدالت، حاکمیت قانون، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همه، بدون توجه به تفاوت‌های نژادی، جنسیت، زبان و مذهب، مطابق با منشور ملل متحد». یونسکو برای اینکه بتواند اهداف خود را در قرن بیست و یکم تحقق بخشد، می‌کوشد چالش‌ها و پیامدهای جهانی شدن را با همه پیچیدگی‌هایش درک نموده و به‌ تعیین راهبردها و خط‌ مشی‌هایی از مواضع فرارشته‌ای، میان‌رشته‌ای و بین‌فرهنگی بپردازد، به‌گونه‌ای که همگان از دستاوردهای آن بهره‌مند شوند.

    در سپتامبر سال 2000 میلادی، سازمان ملل متحد، اهداف توسعۀ هزاره سوم (MDGs)[1] را، که به امضای 189 کشور عضو رسیده بود منتشر کرد. این بیانیه شامل 8 آرمان و ۲۱ هدف بوده است. با پایان بازۀ زمانی حصول به اهداف توسعه هزاره (MDGS)، در سپتامبر سال 2015 میلادی بیش از 150 رهبر جهان در اجلاس سازمان ملل شرکت کردند و اهداف توسعه پایدار (SDGS)[2]، شامل 17 آرمان و 169 هدف، مورد توافق 193 کشور عضو سازمان ملل متحد قرار گرفت. با تصویب این معاهده کشورهای جهان ملزم شدند تا بر مبنای این شاخص­‌ها گزارش‌­های کشوری و ملی خود را تهیه و به مجامع بین­‌المللی ارائه کنند. هفده آرمان­ توسعه پایدار 2030، در جدول زیر نمایش داده شده است.

..

آرمان­‌های هفده­‌گانه توسعه پایدار 2030 (SDGs) سازمان ملل متحد

محو فقر در تمام اشکال آن در همه جا محو گرسنگی، دستیابی به امنیت غذایی و بهبود تغذیه و ترویج کشاورزی پایدار تضمین زندگی سالم و ترویج رفاه برای همه، در همه گروه­‌های سنی آموزش فراگیر با کیفیت برابر و ترویج فرصت­‌های یادگیری مادام‌­العمر برای همه دستیابی به برابری بین زنان و مردان و توانمندسازی همه زنان و دختران تضمین در دسترس بودن و مدیریت پایدار آب و تأسیسات بهداشتی برای همه تضمین دسترسی به انرژی ارزان، قابل اتکا، پایدار و مدرن برای همه ترویج رشد اقتصادی پایدار و فراگیر، اشتغال کامل و بهره­‌ور و مناسب برای همه ایجاد زیرساخت­‌های انعطاف­‌پذیر، ترویج صنعتی شدن پایدار و فراگیر و ترویج ابتکار کاهش نابرابری در داخل کشورها و میان آن­ها امن و پایدار کردن شهرها و مکان­‌های اسکان بشری و مقاوم کردن آن­ها در برابر حوادث به صورت فراگیر تضمین الگوهای مصرف و تولید پایدار اقدام فوری برای مقابله با تغییر آب و هوا و تأثیرات آن حفاظت و استفاده پایدار از اقیانوس‌ها، دریاها و منابع دریایی برای توسعه پایدار حفاظت، بازسازی و ترویج استفاده پایدار از زیست‌بوم­‌های خاکی، مدیریت پایدار جنگل­‌ها، مقابله با بیابان‌زایی، متوقف کردن و معکوس کردن روند فرسایش زمین و متوقف کردن از بین رفتن تنوع زیستی ترویج جوامع صلح­‌آمیز و فراگیر برای توسعه پایدار، تسهیل دستیابی به عدالت برای همه و ساختن نهادهای پاسخ­گو، مؤثر و فراگیر در همه سطوح تقویت ابزار لازم برای اجرا و تجدید همکاری جهانی برای توسعه پایدار

...

آموزش، آموزش و باز هم آموزش

از میان آرمان‌های هفده‌گانه توسعه پایدار 2030 سازمان ملل، هدف شماره 4 به آموزش اختصاص یافته است. نظر به اینکه آموزش، در تحقق کلیه اهداف این دستور کار نقش اصلی و محوری به عهده دارد؛ در نشستی که در شانگهای برگزار شد، هدف چهارم به اتفاق آرا به‌عنوان اولویت اول دستور کار جهانی 2030 شناخته شد و تأکید گردید که آموزش نه تنها به‌هدف چهارم محدود نمی‌شود، بلکه لازم است به‌عنوان اساس موفقیت سایر اهداف توسعۀ پایدار، مورد توجه قرار گیرد. بیانیه مربوط به‌بند چهارم دستور کار، در ماه می 2015 در مجمع جهانی آموزش، که در اینچئون کره جنوبی برگزار شد، به‌تصویب رسید. در این بیانیه هدف اصلی بند 4، به‌نحو زیر آمده است:

«تضمین آموزش با کیفیت، برابر و فراگیر، و ترویج فرصت‌های یادگیری مادام‌العمـر بـرای همـه»

در همین بیانیه، برای کمک به‌برنامه‌ریزی و اجرای صحیح بند 4، هدف فوق به‌‌صورت ده هدف فرعی، یا دستاورد قابل اندازه‌گیری، سامان یافته است:

4-1. تضمیـن اینکـه همۀ دختـران و پسـران، تـا سـال 2030، دوره‌هـای آمـوزش ابتدایی و متوسطه را به‌صورت کیفی، منصفانه و بدون پرداخت هیچ‌گونـه شهریه، به‌طور کامل و بـا دستیابی به نتایج مؤثر درحوزۀ یادگیری، به‌پایان برسانند.

4-2. تضمین دسترسی همۀ دختران و پسران به آموزش پیش‌دبستانی و مراقبت و رشد کیفی در اوان کودکی، به‌منظور آماده‌سازی آنها برای آموزش ابتدایی، تا سال 2030.

4-3. تضمیـن دسترسـی برابـر همـۀ زنـان و مـردان، بـه آمـوزش عالـی و دانشـگاهی و آمـوزش فنـی و حرفه‌ای مقرون به‌صرفه و کیفی، تا سال 2030.

4-4. افزایش چشمگیر تعداد جوانان و بزرگسالان دارای مهارت‌هـای مرتبط از جمله مهارت‌های فنی و حرفه‌ای لازم بـرای اشتغال، یافتن، شغل شرافتمندانه و نیز کارآفرینی، تا سـال 2030.

4-5. ریشه کنی نابرابری‌های جنسیتی در آموزش و تضمین دسترسی برابر به همۀ مقاطع آموزش و تربیت فنی و حرفه‌ای بـرای اقشار آسـیب‌پذیر، از جمله معلولان، افـراد بومی و کودکانی کـه در شرایط آسیب‌پذیر زندگـی می‌کنند و یا خود آسیب‌پذیر هستند، تـا سـال 2030.

4-6. تضمین اینکه، تا سـال 2030، همۀ جوانان و تعداد قابل توجهی از بزرگسالان، اعم از زن و مرد، به سواد خواندن، نوشتن و حساب کردن دست یابند.

4-7. تضمین اینکه، تـا سـال 2030، همۀ فراگیران، به‌دانش و مهارت‌های لازم برای ترویج توسعۀ پایدار دست یابند؛ به‌ویـژه از طریق: آمـوزش بـرای توسعۀ پایدار و آموزش و ترویـج شیوه‌های زندگی پایدار، حقوق بشر، تساوی جنسیتی، ترویـج فرهنگ صلـح و نبود خشونت، شهروندی جهانی و احترام به تنوع فرهنگی و مشارکت فرهنگ در تحقق توسعۀ پایدار.

4-الف. ایجاد و به‌روزرسانی امکانات آموزشی مناسب برای کودکان، معلولان و زنان و مردان و تأمین فضاهای یادگیری مؤثر، فراگیر، به‌دور از خشونت، و امن، برای همه.

4-ب. افزایش چشمگیر تعداد بورس‌های اعطا شده در جهان، به کشورهای در حال توسعه، به‌ویـژه کشورهای دارای پایین‌ترین سطح توسعه یافتگی، کشورهای جزیره‌های کوچک در حال توسعه و کشورهای آفریقایی، برای ثبت نام در مقاطع مختلف آموزش عالـی؛ از جمله در حوزەهای آموزش فنی و حرفه‌ای، فناوری اطلاعات و ارتباطات، رشته‌های فنی مهندسی و علمی در کشورهای توسعه‌یافته و سایر کشورهای در حال توسعه، تا سـال 2030.

4-ج. افزایش قابل ملاحظۀ تأمین معلمان واجد شرایط، از جمله از طریق: همکاری‌های بین‌المللی برای تربیت معلـم در کشورهای در حال توسعه؛ به ویـژه در کشورهای دارای پایین‌ترین سطح توسعه‌یافتگی و کشورهای جزیره‌های کوچک در حال توسعه، تا سال 2030.

از بین دستاوردهای ده‌گانۀ فوق، بندهای 4-3 و 4-4 و 4ب، به‌طور مستقیم، به‌آموزش عالی اختصاص یافته است.

پس از تصویب نهائی چارچوب عمل جهانی آموزش 2030 در یونسکو (نوامبر 2015)، و انتشار رهنمودهای فنّی برای هدایت آن در سطح ملّی، کمیسیون ملّی یونسکو اقدام به تهیه سند ملی آموزش نمود.

...

سند ملی آموزش

کمیسیون ملّی یونسکو ایران، از بدو فرایند تهیه و نهائی‌سازی چارچوب عمل جهانی آموزش 2030 در یونسکو، در خصوص محتوای این سند مشورت‌های گستردة ملّی را با نهادهای ذی ربط، به‌منظور جمع‌بندی نقطه نظرات جمهوری اسلامی ایران به عمل آورد. گروه آموزش این کمیسیون، که اعضای آنها از متخصّصان برجستۀ علمی و آموزشی کشور و نمایندگان وزارتخانه‌های آموزش و پرورش؛ علوم، تحقیقات و فناوری؛ بهداشت درمان و آموزش پزشکی؛ تعاون، کار و رفاه اجتماعی؛ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، رؤسای دانشگاه‌های فرهنگیان، فنّی-حرفه‌ای و علمی کاربردی هستند، تهیۀ سند ملّی آموزش 2030 را در دستور کار خود قرار داد. براین اساس، 30 کارگروه ملّی تشکیل شد تا مطابق با شرح وظایف سازمانی خود، مسئولیت تهیۀ سند آموزش 2030 را بر عهده گیرند. از این میان چهار کارگروه زیر به آموزش عالی اختصاص یافت.

• دانشگاه‌ها و نهادهای آموزش عالی،
• فناوری و تجهیزات آموزش‌های غیر رسمی مهارتی،
• توسعۀ همکاری‌های علمی و بین‌المللی در آموزش عالی،
• توسعۀ همکاری‌های بین‌المللی در آموزش مهندسی

وظیفه تشکیل و راهبری کارگروه 4ب، با هدف تهیه سند «توسعه همکاری‌های بین‌المللی در آموزش مهندسی»، به کرسی یونسکو در آموزش مهندسی محول شد. نتیجه بررسی‌های این کارگروه در سند ملی آموزش 2030، که در تاریخ 20 آذرماه 95 رونمایی شد، منتشر شد. سند توسعۀ همکاری‌های بین‌المللی در آموزش مهندسی از اینجا قابل دستیابی است.

...

ارزیابی عملکرد کشورها

کشورهای امضا‌کننده دستور کار متعهد شدند که طی یک دوره 15 ساله، پیگیر اجرای این دستور‌العمل باشند و آنرا به‌طور مرتب مرور و بازبینی نمایند. پیگیری اهداف اصلی و فرعی دستورکار، بر مبنای مجموعه‌ای از شاخص‌های جهانی انجام می‌شود. این شاخص‌ها توسط شاخص‌های ملّی و منطقه‌ای، که به‌وسیلۀ کشورهای عضو تهیه می‌شوند، تکمیل می‌گردد.

کمیسیون آمار سازمان ملل در سال ۲۰۱۵ میلادی، در تلاش برای فراهم کردن شاخص‌های مناسب سنجش اهداف توسعه پایدار 2030 (SDGs)، یک کارگروه کارشناسی مشورتی را برای ایجاد چهارچوب شاخص‌های جهانی  اهداف توسعه پایدار 2030 تشکیل داد. این کارگروه تاکنون مجموع ۲۳۱ شاخص را با توجه به متدولوژی توافق شده و اطلاعات موجود، در ۳ دسته طبقه‌بندی کرده است. برای هر کشور امتیاز شاخصی بین صفر تا ۱۰۰، تعیین شده است؛ این مقادیر جایگاه هر کشور را بین بدترین (۰) و بهترین (۱۰۰)، نشان می‌دهد؛ به‌عنوان مثال کشوری که دارای امتیاز ۷۰ است، یعنی ۷۰ درصد مسیر را به‌سمت بهترین حالت، پیش رفته است. بر اساس این گزارش امتیاز کلی نمایه‌ها برای سوئد، 84/5 است که نشان می­‌دهد، این کشور 84/5 درصد از مسیر دست‌یابی به هدف­‌های ۱۷ گانه را پیموده و رتبه یک را در بین کشورها به خود اختصاص داده است. سه کشور اسکاندیناوی (سوئد، دانمارک و نروژ) دارای بالاترین نمایه‌‌های توسعه پایدار هستند که به این معناست، این سه کشور در حال حاضر نزدیک‌ترین کشورها به نقاط آرمانی درنظر گرفته شده برای هدف­‌های ۱۷ گانه هستند.

...

منابع

(accessed sept 2019) - Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development

U- UNESCO et.al. 2015. Education 2030, Incheon Declaration: Towards inclusive and equitable qualityeducation and lifelong learning for all,

• سازمان ملل متحد، 2015. دگرگون ساختن جهان ما، دستور کار 2030 برای توسعه پایدار (ترجمه مهرناز پیروز نیک)، کمیسیون ملی یونسکو.
• شیرانی ابراهیم و دیگران، 1398. تحلیلی بر گسترش آموزش عالی مهندسی در طول برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه. فصلنامه آموزش مهندسی ایران، سال 21، شماره 81، صفحات 23-1
• کمیسیون ملی یونسکو، 1395. سند ملی آموزش 2030 جمهوری اسلامی ایران؛ به‌سوی آموزش و یادگیری مادام العمر با کیفیت، برابر و فراگیر برای همه (ویرایش اول). 368 صفحه.
• کمیسیون ملی یونسکو، 1395. به‌سوی آموزش و یادگیری مادام العمر با کیفیت، برابر و فراگیر برای همه، سند ملی آموزش 2030 جمهوری اسلامی ایران (ویرایش اول).
• کرسی یونسکو در آموزش مهندسی، سند «توسعه همکاری‌های بین‌المللی در آموزش مهندسی»، (دسترسی آبان 1398) 

 1399  حسین معماریان، خرداد

[1]. Millennium Development Goals (MDGs)

[2]. Sustainable Development Goals (SDGs)

فایل pdf این متن، از لینک مقابل قابل دریافت است.